Eenzaamheid en stress nekken het geluk van de Belg

Een 6,55 op 10 voor levenstevredenheid, zo luidt het ietwat magere geluksrapport van de Belg. De afgelopen twee jaar onderzocht de UGent, onder leiding van gezondheidseconoom Lieven Annemans en op vraag van levensverzekeraar NN, de vraag: wat maakt de Belg gelukkig? 3.770 Belgen werden daarvoor bevraagd, en uit dat aantal werd een representatieve steekproef geselecteerd op basis van regio, leeftijd, opleidingsniveau, beroepscategorie en geslacht.

Uit de slotsom – omgedoopt tot ‘taartdiagram van het zuiver Belgisch geluk’ – komen de vier belangrijkste hefbomen voor ons geluk naar voor: sociale relaties (8,9 procent), gezondheid (7,5 procent) en de financiële situatie of de relatie met een partner (beiden 6,5 procent). “Onze levenstevredenheid is dus heel erg maakbaar”, concludeert Annemans uit het feit dat alle bestudeerde domeinen bijna 60 procent van onze levenstevredenheid beslaan. Onze genetische aanleg speelt bijvoorbeeld ook een rol waar we (voorlopig) geen vat op hebben.

De resultaten werden woensdag voorgesteld op de internationale dag van het geluk. Die 6,55 op 10 valt opmerkelijk lager uit dan wat andere nationale of internationale rapporten aangaven, zoals het gelijktijdig verschenen Global Happiness Report. Daar schommelt België al jaren rond de 7 op 10. Anonieme bevragingen kunnen nu eenmaal tot eerlijkere antwoorden leiden, is een mogelijke verklaring volgens de onderzoekers.

Toch is de opvallendste conclusie: net op de belangrijkste hefboom voor geluk, sociale relaties, knelt het schoentje het hardst. Voor het sociale welzijn in de privésituatie buist een derde van de Belgen, bij de jonge Belgen (20 tot 34 jaar) is dat zelfs 44 procent. Het gaat dan over gevoelens als eenzaamheid, zichzelf niet kunnen zijn, stress ondervinden of gebukt gaan onder te hoge verwachtingen.

Eenzaamheid

Laat die eenzaamheid bij jonge mensen net een thema zijn dat bij het Radio 1-praatprogramma ‘Bij Debecker’ op dinsdag een storm aan getuigenissen losmaakte. De mailbox van VRT-journalist Xavier Taveirne, die aan een Canvas-reeks rond eenzaamheid werkt en tijdens de uitzending een oproep plaatste om verhalen door te mailen, puilde uit met 120 mails - een karrenvracht gezien het taboe. “Allemaal oprechte en lange epistels waar ik bij momenten heel stil van werd”, zegt Taveirne daarover.

Onvermijdelijk wordt dan naar sociale media gewezen. We hebben de buurt als hoeksteen van de maatschappij al lang ingewisseld voor ons schermpje, maar brengt dat ons nu dichter of verder van elkaar? “We moeten technologie omarmen, maar ook niet vergeten om elkaar af en toe te omarmen”, ziet Annemans dat de maatschappij snakt naar meer fysieke, sociale interactie. “Whatsapp-groepjes zijn geweldig, maar we moeten zorgen dat gesprekken niet in die digitale ruimtes opgesloten blijven.”

Uit het onderzoek blijkt overigens dat sociale media niet per se ons geluk naar beneden trekken - het buikgevoel zegt soms: we meten ons te veel aan het ‘schijnbare’ geluk van een ander. Wat onze digitale verslaving vooral doet, is ons weghouden van de zaken die ons geluk wél duidelijk bevorderen: face-to-face contacten, natuur, beweging.

“We moeten van kindsbeen af werken aan betere sociale relaties”, verwoordt Annemans één van de tien adviezen die na het onderzoek werden geformuleerd. School kan daar volgens de geluksprofessor een belangrijke rol in spelen. “Ze heeft de unieke kans om alle kinderen te bereiken en hen te leren om vriendelijk en met respect met anderen om te gaan.” Ook trainingen rond stressbestendigheid, zoals meditatie, zouden via de scholen kunnen verlopen. Financiële geletterdheid moet volgens Annemans dan weer verder gaan dan een notie van btw en rente. “Een betere boodschap is: hoe besteed ik mijn geld op de juiste manier?”

Bond Zonder Naam

Om geld te besteden, moet je het natuurlijk wel hebben. Laat dat dan ook de nummer één aanbeveling zijn van Annemans voor het beleid: haal mensen uit de armoede. Heel veel geld maakt namelijk niet gelukkiger, minder geld maakt wel ongelukkig, toont het onderzoek. Wie onder de armoedegrens leeft, momenteel zo’n 1 op de 6 Belgen, heeft nagenoeg geen kansen op levenstevredenheid. Armoede slaat nu eenmaal haar tentakels uit naar alle andere geluksdomeinen.

“Daar ligt dus een hele belangrijke verantwoordelijkheid voor het beleid om de basistoegang tot geluk aan te pakken”, zegt Annemans, die nog twee andere beleidsuitdagingen ziet: een lagere drempel voor de gezondheidszorg en meer aandacht voor het lokale, sociale weefsel. In gemeenten zoals Kuurne is er bijvoorbeeld al een schepen van Geluk die dat laatste probeert te verstevigen.

Moet er dan naar analogie een minister van Geluk komen? “Ach, dat is eerder een mooie metafoor. Ik hoop vooral dat onze levenstevredenheid zwart op wit in een regeerakkoord wordt opgenomen. We weten dat geluk een positieve spiraal is, die leidt tot een langer en gezond leven, maar evengoed tot lagere criminaliteitscijfers”, duidt Annemans het belang. Vice-premier en minister van Werk en Economie Kris Peeters (CD&V) wil die boodschap alvast ter harte nemen, door “de focus van welvaart naar welzijn en werkbaar werk” te verleggen. In de Belgische gelukstaart neemt ook de ‘dagelijkse hoofdactiviteit’ - werk dus - een omvangrijk deel van 5,2 procent in beslag.

“Wat me het meest pleziert is dat een concept als geluk, of misschien beter levenstevredenheid, steeds meer au sérieux wordt genomen”, zegt Annemans. Alleen: dreigen we niet te gaan vervellen in Bond Zonder Naam-achtige slogans? “Misschien, maar ik zie niet in wat daar verkeerd aan zou zijn. Er zit veel waarheid in die slogans.”