Ford Genk als citroentaart en slapen in een kooi vol automaten: ‘opgesloten’ Vlaamse kunst in C-Mine

Als je de exporuimte in C-mine binnenwandelt, lijkt het alsof de tentoonstelling Aanwinst nog niet klaar is. Overal staan houten kisten op de vloer. Maar dat is net de bedoeling, want in dit soort kisten worden kunstwerken die in depots liggen opgeslagen, bewaard en vervoerd. Aanwinst haalt die werken die je anders niet of zelden ziet, even uit die kisten. Niet alleen met een tentoonstelling in Genk, maar ook met een gelijknamige docureeks die nu te zien is op VRT Max.

Het gaat allemaal om werken die aangekocht zijn door de Vlaamse Gemeenschap. Kunst van bij ons dus, specifiek in dit geval hedendaagse kunst die de laatste jaren werd aangekocht. In totaal bestaat de collectie van de Vlaamse Gemeenschap uit meer dan 40.000 kunstwerken - oud én nieuw, en heel divers van aard - die voor een groot gedeelte in depots liggen opgeslagen. Curator en kunstenaar Ralph Collier (33) uit Antwerpen ging daarin grasduinen. “Enkele jaren geleden zag ik een opsomming van kunstwerken die de Vlaamse Gemeenschap dat jaar had gekocht. Maar er stonden geen foto’s bij. Ik was benieuwd: wat zijn die werken? Wie heeft ze gemaakt? Ik begon me te verdiepen in de collectie.”

Hij trok naar de VRT met het idee om er een docureeks van te maken. “Daarin volgen we zeven kunstenaars die in een depot een werk van zichzelf uit de kist halen en laten hen daarover vertellen in dialoog met de directeur of curator van het museum. Het zijn telkens korte en erg toegankelijke docu’s geworden die de kijker een blik achter de schermen geven. Elke kunstenaar koos ook een werk van een collega uit een depot. Die werken zijn samen op de expo te zien.”

Zure Ford Genk taart

Het is zeker niet zo dat kunst die in een depot ligt, minderwaardig is, of niet meer actueel. In Aanwinst komen namen en werken naar voren die nu erg relevant zijn. Denicolai & Provoost bijvoorbeeld zullen dit jaar ons land vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië. In 2021 schakelde de stad Genk het duo in om na te denken over aanvragen van bewoners voor een tiental monumenten. Bijvoorbeeld: hoe kunnen we de sluiting van Ford Genk herdenken? Ze kwamen niet met standbeelden of sculpturen op de proppen, maar met taarten, gemaakt en te koop gesteld door plaatselijke bakkers. De taart over de sluiting van Ford Genk toont de kleuren van het automerk - blauw en wit - maar er is wel een stuk weg, én ze is gemaakt met citroen, zodat ze een zurige smaak heeft.

Laura Nsengiyumva kwam in december veel in het nieuws als Queen Nikkolah, een vrouwelijke Sinterklaas van kleur. Een concept dat ze bedacht omdat kinderen van niet-Vlaamse afkomst geen voeling hebben met de traditie van de goedheilig man, zonder daarbij het idee van Sinterklaas af te schaffen. In C-mine toont ze Peopl: een sokkel hangt ondersteboven aan het plafond. Daaronder staat een bak met water. Nsengiyumva liet het standbeeld van Leopold II - op zijn paard en sokkel zoals te zien op het Troonplein in Brussel - in ijs namaken en liet dat beeld smelten. Een duidelijke kritiek op het koloniale schrikbewind van Leopold II.

LEES OOK. Alternatieve ‘Sinterklaas’ in stadhuis van Gent zorgt voor politieke rel: “Men verpest het voor iedereen”

Geheugen van morgen

Maika Garnica koos ervoor om When faith moves mountains van Francis Alÿs uit het depot te halen: de video toont hoe een 500-tal mensen in Peru manueel een zandberg verplaatsen. Het is een internationaal gerenommeerd werk. Van Limburger Karl Philips is er Vending systems: een koffieapparaat, een snoepmachine en drankautomaat achter een hekwerk bieden naast elkaar opgesteld een oppervlak aan waar net één matras op past, een ‘alternatieve’ plek om te slapen. Hij koos uit het depot van Mu Zee een werk van provinciegenoot Liliane Vertessen.

Curator Collier merkt dat werken in de depots van de Vlaamse musea de laatste tijd meer zichtbaar worden. Zowel digitaal als in expo’s. Hij onderstreept het belang van de aankopen. “Er is niet genoeg plaats in de musea om al dat werk te tonen. Maar dit is het geheugen van morgen”, zegt Collier. “Het is beter om die werken in goede omstandigheden te bewaren, dan dat ze wegkwijnen of verloren raken en dat ze op gepaste momenten weer uit de kisten worden gehaald.”