Dat bleek donderdag bij de presentatie van een advies aan demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat. Zij had oud-minister Hans Wijers en consultant Frans Blom gevraagd om te adviseren over de mogelijke miljardensteun aan Tata Steel.
In het openbare rapport dat zij donderdag presenteerden worden deze getallen niet genoemd. Maar in een presentatie aan de pers stonden de bedragen er wél. Tot nu toe was er grote geheimzinnigheid over het bedrag dat Tata Steel nodig heeft.
Nadat bleek dat de cijfers per abuis waren geprojecteerd, wilden Wijers en Blom de betreffende sheet niet meer laten zien. Toen had NU.nl al een foto gemaakt van de cijfers.
In een reactie zegt Adriaansens dat de cijfers "ruwe schattingen" zijn. Vergroening van Tata Steel "gaat niet voor elke prijs gebeuren", zegt ze verder.
12 miljard om terrein te saneren
Uit de geheime cijfers blijkt ook dat de kosten van sanering van het Tata-terrein worden geschat op 12 miljard euro. Die kosten zijn "formeel voor rekening van het bedrijf". Maar als Tata failliet zou gaan, kunnen ze ook voor rekening van de belastingbetaler komen, staat in het rapport.
Uit het rapport blijkt verder dat Tata Steel sneller kan verduurzamen om de overlast voor de omgeving te beperken. Maar dat kost de overheid meer en heeft mogelijk negatieve gevolgen voor de concurrentiepositie van Tata Steel. Er is daarom een "zorgvuldige afweging" nodig of Tata nog sneller moet vergroenen dan het bedrijf nu al van plan is.
Adriaansens zegt dat de snellere variant haar voorkeur heeft. Ze hoopt binnen enkele weken een plan voor te kunnen leggen aan de Tweede Kamer, die moet instemmen voordat er subsidie kan worden gegeven.
Sluiting niet aantrekkelijk
Voor het eerst keken de adviseurs ook naar de mogelijkheid om Tata Steel helemaal te sluiten, of om af te zien van staatssteun aan de staalgigant. Maar die opties zijn volgens Wijers en Blom onaantrekkelijk.
Sluiting zou betekenen dat alle negenduizend banen verdwijnen en dat de CO2-uitstoot zich vermoedelijk verplaatst naar het buitenland. Bovendien is onduidelijk wie dan zou opdraaien voor de hoge kosten van bodemsanering op het gigantische Tata-terrein, dat al honderd jaar wordt gebruikt om staal te maken.
Afzien van staatssteun zou betekenen dat het voor de grootste uitstoter van Nederland nog vele jaren onaantrekkelijk blijft om te vergroenen, omdat 'grijs' produceren goedkoper is. Met als gevolg dat de klimaatdoelen niet worden gehaald en dat het al wankele maatschappelijk draagvlak voor de staalfabriek verder afbrokkelt.
Tata's ijzeren greep
Eind vorig jaar maakte NU.nl-verslaggever Jeroen Kraan de podcastserie Tata's ijzeren greep. Hij onthulde onder meer afspraken waardoor het bedrijf jarenlang te veel mocht blijven uitstoten. Alle afleveringen zijn te beluisteren via NU.nl, Spotify en Apple Podcasts.
Kooksfabriek in 2026 sluiten
Wijers en Blom bestudeerden verschillende opties voor de vergroening van Tata Steel, waaronder de huidige plannen van het bedrijf. Die zorgen ervoor dat de uitstoot in 2030 met 40 procent afneemt. De adviseurs bekeken ook een optie waarin de vervuilende kooksgasfabriek 2 al in 2026 sluit, en Tata haar grondstoffenvelden drie jaar eerder overkapt. Er zouden dan snel minder schadelijke stoffen richting de omgeving waaien.
Dat kost wel veel geld, omdat Tata enkele jaren kooks in het buitenland moet inkopen. Een exact bedrag noemt het adviesrapport niet, maar eerdere schattingen liepen op tot honderden miljoenen euro's. Ook moeten vergunningen sneller worden verleend om de plannen sneller uit te voeren.
De versnelling zorgt voor grotere risico's bij de uitvoering, schrijven Wijers en Blom. Dat is nog sterker het geval bij een derde scenario, waarin Tata zelf stopt met het maken van ijzer. In plaats daarvan zou het bedrijf ijzerbrokken en schroot inkopen, om daar in elektrische ovens staal mee te maken. Deze route wordt gesteund door milieuorganisaties als Greenpeace.
Maar dit plan is "economisch onaantrekkelijk", schrijven de adviseurs, omdat het een lagere kwaliteit staal oplevert. Dat verslechtert de concurrentiepositie van Tata Steel en de fabriek zou veel staatssteun nodig hebben om overeind te blijven. Bovendien is het onzeker of Tata voldoende ijzer kan inkopen en zorgt het plan voor het verlies van de helft van de banen bij de staalfabriek.
Hoe wil Tata vergroenen?
- Tata Steel maakt nu nog ijzer met kolen, maar wil vanaf 2030 deels overstappen op aardgas. Dat zorgt voor 5 miljoen ton minder CO2-uitstoot per jaar.
- Later wil Tata helemaal van de kolen af, en ook van het aardgas. Staal moet dan gemaakt worden met groene waterstof, geproduceerd met stroom uit windmolens op de Noordzee.
- Voor de benodigde miljardeninvesteringen is subsidie nodig. Daarover lopen al jarenlang gesprekken met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Hoeveel staatssteun Tata nodig heeft, is nog altijd onduidelijk.
Volg het Tata-nieuws
Goedkope stroom essentieel
Wijers en Blom schrijven niet welke route de overheid moet kiezen in de klimaatafspraken met Tata Steel. Maar het voortzetten van de huidige plannen of een versnelling komen als beste uit hun vergelijking. Hoe dan ook moet de overheid snel beslissen en moeten de plannen zo snel mogelijk worden uitgevoerd, aldus de adviseurs.
Volgens hen is het ook essentieel dat de overheid in de komende jaren zorgt voor goedkope en overvloedige groene energie. De kosten van elektriciteit worden namelijk bepalend voor de prijs van het groene staal dat Tata Steel wil gaan maken. Als groene elektriciteit in Nederland veel duurder is dan op andere plekken in de wereld, kan Tata minder goed concurreren op de wereldmarkt.