Kweekvlees kan de wereld redden - en het smaakt ook nog eens naar (jawel) vlees

Wanneer Paul Shapiro voor het laatst kweekvlees at? ‘Eens even denken: dat moet een maand of vier geleden zijn. Het was een chorizoworstje van Just (een kweekvleesbedrijf in San Francisco, red.).’

En: hoe smaakte het?

‘Nou gewoon. Naar vlees.’

Zo gewoon is dat niet. Maar als iemand weet hoe kweekvlees – vlees dat gekweekt wordt uit cellen die van levende dieren zijn genomen  – smaakt, dan is het de Amerikaan Paul Shapiro (39). Voor zijn vorig jaar verschenen boek Clean Meat maakte Shapiro, veganist en dierenrechtenactivist, een rondgang door de nog jonge kweekvleesindustrie.

Hij at eend uit het lab, foie gras van gekweekte lever, rundvlees van stamcellen. ‘En nog een paar dingen die ik ben vergeten.’ Clean Meat kwam onlangs uit in een Nederlandse vertaling: Nooit meer slachten. Daarvoor was Shapiro even in Nederland.

In uw boek schetst u een optimistisch beeld van kweekvlees. ‘The next food revolution’, noemt u het zelfs.

‘Ik denk dat we met kweekvlees iets hebben waarmee we de mensheid kunnen redden van zichzelf. We zijn nu met 8 miljard mensen op aarde, in 2050 zijn dat er 10 miljard. Waar de bevolking groeit, stijgt ook de vleesconsumptie explosief. Als iedereen zoveel vlees wil eten als de Nederlanders of de Amerikanen, dan is de planeet niet groot genoeg. Wat gaan we daaraan doen? Kweekvlees kan een antwoord daarop zijn. Daarmee hebben we hetzelfde ding: alleen sneller en beter.’

Voor wie het nog niet weten: wat is er ook alweer mis met vlees?

‘De vleesindustrie vervuilt land, water en lucht, draagt bij de afbraak van biodiversiteit, veroorzaakt dierenleed, is een van de belangrijkste bronnen van de uitstoot van broeikasgassen. Het voortbestaan van onze beschaving staat op het spel als we daar niets tegen doen.’

We zouden minder vlees kunnen eten.

‘Dat zou geweldig zijn. Maar ik zie het niet gebeuren. Het is hetzelfde als met autorijden. We zouden minder kunnen gaan rijden, maar we steken onze energie liever in de ontwikkeling van elektrische auto’s.’

Vorig jaar werd aangekondigd dat kweekvlees tegen deze tijd op de markt zou zijn. Het is er nog niet.

‘Dat heeft te maken met regelgeving. Kweekvlees is nu nergens ter wereld toegelaten (vorig jaar blokkeerde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit NVWA een proeverij met kweekvlees, omdat het nog moet worden goedgekeurd door de EU, red.). Maar vorige week kondigde de FDA (de Amerikaanse NVWA) aan dat die toelating waarschijnlijk dit jaar afkomt. De autoriteiten zetten er vaart achter omdat de VS nu nog een voorsprong hebben in de ontwikkeling van kweekvlees. Ze zijn bang dat China de leiding overneemt.’

Er waren toch ook technische problemen? Voor het kweken van vlees wordt serum gebruikt dat gewonnen is uit kalfsbloed – niet erg diervriendelijk. En het productieproces kost veel energie.

‘Het probleem van kalfsbloed is opgelost. De meeste bedrijven gebruiken dat al niet meer. Het produceren van kweekvlees is geen probleem. De vraag is: kun je het ook betaalbaar maken? Kweekvlees maakt alleen kans als het goedkoper is dan gewoon vlees. Energie is een horde die nog genomen moet worden. Maar dat is oplosbaar; dat is een kwestie van geld voor onderzoek en innovatie. Kijk naar onze Iphones. Tien jaar geleden zouden die onbetaalbaar zijn geweest. Nu heeft iedereen er een.’

Over de financiën gesproken: opvallend is dat nogal wat internetmiljonairs  dollars steken in de ontwikkeling van kweekvlees onder wie Sergey Brin (Google), Jeff Bezos (Amazon) en Bill Gates (Microsoft). Wat zegt dat?

‘Dat zijn mensen die als geen ander weten hoe technologie de wereld kan veranderen. Zoals we gezien hebben met de komst van de Iphone en Netflix. Ik denk dat zij inzien dat kweekvlees die potentie ook heeft. ’

Meer recentelijk zijn ook grote vleesbedrijven in kweekvlees gestapt.

‘Die willen niet eindigen als Kodak dat weigerde te investeren in digitale fotografie. Canon deed dat wel. Nu is Canon groot in digitale fotografie. Kodak ging failliet. Een topman van een van de grootste Amerikaanse vleesproducenten zei onlangs: Als wij vlees kunnen produceren zonder dieren, waarom zouden we dat dan niet doen? Zij zien zichzelf als verkopers van vlees. Dat hoeft niet per se van dieren te komen.’

Het zou het einde betekenen van de traditionele veehouderij. Is dat niet zonde?

‘Dat zou hetzelfde zijn als zeggen dat we maar beter kunnen blijven roken, omdat het zo zielig is voor de tabaksboeren. Mensen die massaal naar Netflix kijken, laten geen traan om al die werknemers van videotheken die hun baan zijn kwijtgeraakt. Tijden veranderen.’

‘Onze relatie met dieren nu is gebaseerd op uitbuiting en geweld. Dat is geen gezonde verhouding. De komst van kweekvlees wil niet zeggen dat we helemaal geen vee meer zullen houden. Alleen veel minder dan nu. We hebben nog steeds paarden, ook al rijden we niet meer in postkoetsen.’

Toch bestaat er bij veel mensen weerzin tegen zoiets kunstmatigs als vlees uit het lab.

‘Veel van wat wij nu eten komt ook al uit het lab. Mensen eten Dorito’s. Denken ze dat die aan een Dorito-boom groeien? Het kan niemand wat schelen. Zolang kweekvlees veilig, betaalbaar en voedzaam is, zullen mensen het eten.’

Aan de andere kant worden plantaardige vleesvervangers steeds beter. Hebben we dan nog wel kweekvlees nodig?

‘Misschien worden vleesvervangers ooit zo goed dat ze de plaats van vlees kunnen innemen. Maar wat als dat niet gebeurt? Ik denk dat er altijd mensen blijven die ‘the real thing’ willen. Voor hen is kweekvlees een oplossing. Ik denk overigens dat er ruimte is voor allebei.’

Hoe lang gaat het duren voordat kweekvlees in de supermarkt ligt?

‘Minimaal vijf jaar, schat ik. Voordat het in prijs kan concurreren met ‘echt’ vlees zal misschien nog tien jaar duren. Maar dat is een gok. Toen ik mijn boek schreef, was er nog maar een handjevol kweekvleesbedrijven. Momenteel zijn er wereldwijd al een stuk of dertig bedrijven mee bezig, voornamelijk in de VS, Israël en Nederland.’

Zouden overheden in kweekvlees moeten investeren?

‘Wereldwijd geven regeringen bergen geld uit om de klimaatopwarming te stoppen. Waarom zou je dan geen geld steken in iets dat de broeikasgasuitstoot dramatisch kan verminderen? Het probleem is: als je zegt dat fossiele brandstoffen slecht zijn, kun je wijzen naar grote oliemaatschappijen die de planeet kapot maken. Zeg je dat vlees slecht is, dan richt je de vinger op jezelf. Dat is moeilijk te accepteren als je drie keer per dag vlees in je mond stopt. Regeringen zitten vol met mensen die drie keer per dag vlees eten.’