‘We tonen hoe zwaar hun strijd tegen onrecht weegt’: docureeks brengt discriminatie in beeld

Racisme, discriminatie, onveiligheid, seksueel geweld. Het zijn termen die – zeker in verkiezingstijd – wel vaker vallen en waarvan iedereen de betekenis kent. “Maar hoe het voelt om er dagelijks mee geconfronteerd te worden, daar hebben de meesten van ons – gelukkig maar – geen enkel idee van”, vertelt Zaïde Bil, een van de drie regisseurs van Zij hen wij.

In een poging die abstracte begrippen wat concreter te maken nestelde Bil zich, samen met haar collega’s Sam Peeters en Heleen Declercq, drie jaar lang in het spoor van zeven mensen die aan den lijve ondervinden hoe discriminatie voelt. Mensen zoals muzikante Charlotte Adigéry, bijvoorbeeld, die heel geregeld met racisme wordt geconfronteerd. En die sinds ze moeder werd er een erezaak van maakt dat moederschap met een carrière te combineren. Maar ook iemand als huishoudhulp Mieke Van Hove die op alle mogelijke manieren de slechte verloning in haar sector op de politieke agenda probeert te krijgen. Of het Belgische topmodel Hanne Gaby Odiele die zelf pas op hun 17de ontdekte dat hen intersekse is en die tegenwoordig hun status gebruikt om strijd te voeren tegen de onnodige cosmetische operaties bij intersekse kinderen.

“Het zijn allemaal mensen die, omdat ze een bepaald kenmerk hebben, te maken krijgen met onderdrukking of discriminatie”, legt Bil uit. “En die daardoor een verhaal hebben dat wij graag in beeld wilden brengen.” Hoe dat precies moest gebeuren was bij de start van het project – zo’n vijf jaar geleden – nog niet duidelijk. “We wilden een creatieve documentaire maken, in de vorm van een televisieformat. Maar verder dan dat uitgangspunt waren we toen nog niet.”

Engagement

Die wat floue aanpak bleek uiteindelijk een zegen. “Doordat het nog niet helemaal duidelijk was wat het eindresultaat moest worden, konden we de mensen die we wilden volgen inspraak geven”, legt Bil uit. “Om samen een reeks te maken die in de lijn lag van de doelen van de personages zelf. Dat hielp om hen over de streep te trekken.” Want Bil en co. vroegen behoorlijk wat engagement van hun personages. Alle zeven kregen ze vijftien draaidagen lang een cameraploeg in hun zog. En dat gespreid over een periode van drie jaar.

Al was dat oorspronkelijk niet helemaal de bedoeling. “We wilden sowieso over een langere periode meerdere sleutelmomenten in beeld brengen”, vertelt Bil. Maar drie jaar is natuurlijk wel heel lang. “Met dank aan corona”, klinkt het. “We zijn beginnen te draaien in volle pandemie en dat heeft ons schema behoorlijk in de war gestuurd. Zo wilden we bijvoorbeeld heel graag met ruimtewetenschapper Angelique Van Ombergen naar Rusland mee, maar dat werd last minute gecanceld. Ook onze plannen om met e-sports-journalist Eefje Depoortere naar China en IJsland te gaan sneuvelden. Er zat niets anders op dan te wachten tot reizen wel weer kon.”

Blootgeven

Niet alleen op het vlak van timemanagement vroegen de makers van Zij hen wij een groot engagement. “We wilden een heel puur beeld van hen schetsen”, legt Bil uit. “Dat betekent dat ze zich ook op hun kwetsbaarst moesten laten zien. Dat was niet altijd makkelijk. In de aflevering over onveiligheid bijvoorbeeld vertelt Eefje Depoortere over de online haatspraak waar ze als bekend gezicht in de gaming scene mee te maken krijgt en wat dat met haar doet. Het vraagt heel veel moed om dat te doen.”

Dat Depoortere en de zes andere personen zich uiteindelijk op die manier bloot wilden geven is volgens Bil te danken aan de vertrouwensband die tijdens het draaien ontstond. “We hebben daar heel bewust aan gewerkt. Door er bijvoorbeeld ook te zijn wanneer de camera’s niet draaiden.” Ook de lang uitgesponnen draaiperiode bleek uiteindelijk een zegen. “Op den duur merk je dat de mensen die je volgt de camera vergeten.”

Hierdoor krijg je als kijker de zeven hoofdrolspelers ook op moeilijke momenten te zien. “We tonen hoe zwaar hun strijd tegen onrecht – in welke vorm dan ook – weegt”, vertelt Bil. “Bij alle zeven hebben we op gegeven moment gezien hoe ze compleet gevloerd werden door de omstandigheden.”

Ook voor de makers was dat een eyeopener. “Ik had er, voor ik aan deze reeks begon, nooit bij stilgestaan hoe slopend dit soort activisme is. Elk van onze personages levert een eigen strijd die zich niet beperkt tot de kantooruren. Het is niet meer dan logisch dat dit op den duur aan je vreet.”

De documentairereeks komt deze week op tv, maar eerder al waren er telkens twee afleveringen te zien op Film Fest Gent en op het filmfestival van Oostende. En daar bleef het niet bij. De makers organiseerden ook wat ze zelf als impactvoorstellingen omschrijven. “Vertoningen voor een publiek dat niet zo snel naar de bioscoop gaat of naar VRT Canvas zapt om een reeks als de onze te zien.”

Op die manier hopen Bil en co. hun reeks bij een zo breed mogelijk publiek te krijgen. Niet om hun ego te strelen, wel om een stap dichter te raken bij het doel waar de zeven protagonisten uit Zij hen wij – elk op hun eigen manier – naar streven: een toekomst waarin iedereen gelijkwaardig kan zijn.

Zij hen wij, vanaf 17/4 op VRT Canvas en VRT MAX