Mugabe is president af
Robert Mugabe heeft na 37 jaar presidentschap afstand gedaan van de macht. De hoogbejaarde president kondigde zijn aftreden aan per brief, die gisteren werd voorgelezen door de voorzitter van het Zimbabwaanse parlement.
In het parlement barstte gejuich los nadat Jacob Mudenda de verklaring had afgelegd. In de hoofdstad Harare gingen even later duizenden mensen dansend en zingend de straat op. Auto’s reden claxonnerend rond en reden over posters met Mugabes beeltenis.
In zijn ontslagbrief zegt Mugabe – met 93 jaar het oudste staatshoofd ter wereld – vrijwillig en met onmiddellijke ingang af te treden om een 'soepele machtsovergang' mogelijk te maken.
Volgens regeringspartij ZANU-PF zal Emmerson Mnangagwa vandaag of morgen worden ingezworen als nieuwe president. Onduidelijk is voor hoe lang. Volgens de ene partijwoordvoerder blijft hij aan tot de verkiezingen van september volgend jaar, een ander had het over een periode van negentig dagen.
"Nooit meer mag het land in gijzeling worden genomen door één persoon, wiens wens het is in zijn functie te sterven, wat het de natie ook moge kosten", verklaarde Mnangagwa, jarenlang een naaste medewerker van de president.
Het ontslag van Mnangagwa als vicepresident was onlangs de directe aanleiding voor de politieke crisis die dinsdag een climax beleefde. Kort voor de aankondiging van parlementsvoorzitter Mudenda was de volksvertegenwoordiging een afzettingsprocedure begonnen tegen het staatshoofd. De procedure, die binnen enkele dagen had moeten leiden tot een formele stemming, werd door Mudenda ogenblikkelijk stopgezet.
Mugabes vertrek "biedt Zimbabwe de gelegenheid een nieuwe weg in te slaan, vrij van de onderdrukking die zijn heerschappij kenmerkte", zo reageerde de Britse premier Theresa May in een verklaring. "De laatste dagen hebben we het verlangen gezien van het Zimbabwaanse volk om de economie van het land te herstellen onder een wettige regering. Als Zimbabwes oudste vriend zullen we alles doen om dit te steunen."
De Amerikaanse regering ziet het vertrek van Mugabe als een "historische kans" voor de Zimbabwanen om een eind te maken aan het isolement van hun land, zo luidt een verklaring van het State Department.
Het aftreden van Mugabe is eerder het gevolg van een coup dan van een volksopstand. Een combinatie van druk door het leger, rebellie in de ZANU-PF en een onverwacht massale uiting van onvrede onder het volk heeft Mugabe richting uitgang geduwd. Koppig tegenstribbelend gaf hij zichzelf uiteindelijk het finale zetje.
Mugabe was steeds meer geïsoleerd geraakt sinds de legerleiding hem vorige week onder huisarrest had geplaatst om te voorkomen dat hij zijn vrouw Grace (52) tot vicepresident zou benoemen. Afgelopen weekend kwamen in Harare grote menigten de straat op om Mugabes vertrek te vieren.
Dat leek enigszins voorbarig te zijn, want de 'sluwe oude vos' van de Afrikaanse politiek hield tegen alle weerstand in koppig vast aan zijn functie. Zondag besloot het centraal comité van zijn partij ZANU-PF hem af te zetten als partijleider. Hij kreeg tot maandag de tijd om vrijwillig op te stappen als president.
Dat leek Mugabes politieke einde te bezegelen, maar 's avonds repte hij tot verbijstering van eenieder in een op televisie voorgelezen verklaring met geen woord over aftreden, en kondigde hij zelfs aan het congres van ZANU-PF over de politieke crisis te zullen voorzitten.
Cultuur van straffeloosheid
Met het verdwijnen van Mugabe als president van Zimbabwe komt een eind aan een regeerperiode van 37 jaar. De voormalige guerrillaleider voerde het verzet aan tegen het blanke minderheidsbewind van Ian Smith en bezegelde in 1980 na onderhandelingen met de Britse regering de onafhankelijkheid van zijn land, dat tot dan Rhodesië werd genoemd.
Mugabe ontpopte zich aanvankelijk tot een gematigd leider, maar werd in de loop van de jaren 90 steeds ongeduldiger over het tempo van de landhervormingen. Het grootste deel van de landerijen was nog altijd in handen van blanke boeren. In 2000 bepaalde hij dat blanke boeren voortaan zonder compensatie konden worden onteigend. Dat leidde een wilde overname in van vele boerenbedrijven door veteranen van de onafhankelijkheidsstrijd. De landbouw stortte in en daarmee de economie van het land.
Amnesty International herinnerde gisteren in een verklaring aan de tienduizenden die onder Mugabe werden gemarteld of vermoord, of zijn verdwenen. Zimbabwe zuchtte onder een "cultuur van straffeloosheid" waarin "groteske misdrijven welig konden tieren".