Gouden horloge van - naar verluidt - rijkste man op Titanic geveild voor 1,38 miljoen euro: het verhaal van John Jacob Astor

Een opmerkelijke veiling bij het Henry Aldridge & Son-veilinghuis vandaag: tal van spullen van op de betreurde Titanic gingen er onder de hamer. 

Het stuk dat het meest heeft opgebracht, is een 14 karaats gouden horloge met de inscriptie "JJA" - de initialen van ene John Jacob Astor IV, een opvallende passagier van de Titanic. Het horloge werd verkocht voor maar liefst 1,38 miljoen euro. Volgens het veilinghuis is dat een record voor een Titanic-item.

John Jacob Astor IV, telg van de Astor-familie, was een Amerikaanse zakenman, vastgoedontwikkelaar, luitenant-kolonel in de Spaans-Amerikaanse oorlog, schrijver en investeerder. In zijn tijd een van de rijkste mensen ter wereld - en dus vermoedelijk de rijkste man op de Titanic, waar hij in april 1912 inscheepte samen met zijn tweede vrouw Madeleine. 

Hun huwelijk was niet onomstreden, vooral door het leeftijdsverschil van 29 jaar: hij was op dat moment 47, zij 18. Om te ontsnappen aan de controverse vierden ze hun wittebroodsweken in Europa en Egypte. Maar tijdens hun huwelijksreis werd Madeleine zwanger en omdat het koppel wilde dat hun baby in de Verenigde Staten geboren werd, boekten ze een ticket voor de oversteek met de Titanic. Een saillant detail: ze werden vergezeld door Margaret Brown, die later bekend zou raken als The Unsinkable Molly Brown, omdat ze het leven van verschillende passagiers op het schip redde. 

Laat op de avond van 14 april 1912 raakte de Titanic de beruchte ijsberg. Eerst geloofde Astor dat het allemaal niet zo erg was, maar even later zette hij zijn zwangere vrouw toch op een reddingssloep. Hij zou ook gevraagd hebben of hij hen mocht vergezellen, maar dat stootte op een "njet". Vrouwen en kinderen eerst, weet u wel. Hij vroeg nog in welke reddingssloep Madeleine precies zat (nummer 4 voor de liefhebbers). Of dat was om later gemakkelijk zijn vrouw terug te vinden of om het bedrijf aan te klagen, zal niemand ooit weten. 

Astor zelf werd het laatst gezien terwijl hij een sigaret rookte en een praatje sloeg met een medepassagier. Net als 1.500 andere passagiers en bemanningsleden overleefde hij de ramp niet. Zijn lichaam werd op 22 april teruggevonden. Identificatie was niet zo moeilijk: op het label van zijn jas stonden zijn initialen. Hij had ook nog verschillende andere zaken op zak, onder meer het gouden horloge dat nu geveild wordt, maar ook manchetknopen, een diamanten ring met drie steentjes, bankbiljetten, een zakboekje...

Over de staat van zijn lichaam doen verschillende theorieën de ronde. Een ervan luidt dat zijn lichaam zwaar toegetakeld en onder het roet teruggevonden werd. Volgens die theorie zou hij om het leven gekomen zijn door een schouw die naar beneden viel. Andere rapporten zeggen dan weer dat hij er redelijk ongeschonden uitzag. 

Madeleine overleefde de ramp wel en beviel 4 maanden later van een zoon: John Jacob Astor VI.

Het horloge zelf ging naar Vincent Astor, de zoon van John Jacob uit zijn eerste huwelijk. Hij restaureerde het kleinood volledig en gaf het volgens het veilinghuis op zijn beurt aan de zoon van William Dobbyn bij diens doop in 1935. Dobbyn was een directeur van Astor. De familie hield het horloge bij tot in de jaren 90, en veilde het toen aan een onbekende verzamelaar. Sindsdien was het al te zien in verschillende musea. 

Naast het horloge zijn ook manchetknopen, ongebruikte bankcheques, zijn plan van de eerste klasse (met notities) en een foto van Astor geveild. 

Het is overigens niet het enige topstuk dat vandaag geveild werd. Ook de tas waarin de wereldberoemde viool van orkestleider Wallace Hartley zat, ging onder de hamer voor 420.000 euro.

De band bleef tijdens het zinken van het schip doorspelen om de passagiers gerust te stellen. Vlak voor het schip effectief zonk, stopte Hartley de viool in deze tas om haar te beschermen tegen het water. Tien dagen na de ramp werden zijn lichaam én de viool teruggevonden. Het instrument werd vervolgens naar zijn verloofde gestuurd.

Na haar dood was het lange tijd onduidelijk waar de viool precies terechtgekomen was. Uiteindelijk bleek hij via het Leger des Heils bij een vioolleraar beland te zijn. In 2006 werd zij teruggevonden op een zolder in Yorkshire, maar dat bleef jarenlang een goedbewaard geheim.

Al die tijd werden er testen op gedaan om na te gaan of het wel om dé viool ging. Experten oordeelden uiteindelijk dat het wel degelijk het geval was, onder meer door onderzoek van het hout dat door zout water beschadigd werd en door de tas van Wallace Hartley. 

De viool zelf werd in 2013 al geveild door hetzelfde veilinghuis en bracht toen het recordbedrag van 1 miljoen euro op. Dat was het hoogste bedrag ooit voor een stuk gelinkt aan de Titanic. Tot nu dus.

Ook een zakboekje van de secretaris van de directeur van White Star Line is vandaag verkocht. In het boek, met roodleren omslag én waterschade, staan de afvaarten van de Titanic tot en met 28 december 1912. Ook de tarieven met en zonder maaltijden staan erin vermeld. 

In totaal zijn er 286 loten verkocht. Zelf eens snuisteren tussen de memorabilia? Dat kan hier.