"Juridisch zullen ze hun lot niet kunnen ontlopen": dit zou arrestatiebevel van Internationaal Strafhof betekenen voor Netanyahu en Gallant

Gisteren maakte Karim Khan, de aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC), bekend dat hij een formeel verzoek heeft ingediend voor een arrestatiebevel tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant. 

Daarnaast wil hij 3 Hamas-kopstukken laten aanhouden: Yahya Sinwar, het hoofd van Hamas in de Gazastrook, Mohammed Al-Masri (ook bekend als Mohammed Deif) opperbevelhebber van de militaire vleugel van Hamas, bekend als de Al-Qassam Brigade, en Ismail Haniyeh, hoofd van het Politiek Bureau van Hamas. Volgens Khan hebben de 5 personen zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

De Pre-Trial Chamber, de Kamer van Vooronderzoek bestaande uit 3 rechters, zal zich nu over het verzoek buigen. Maar verwacht wordt dat er ook effectief een aanhoudingsbevel uitgevaardigd zal worden, zegt Thomas Gillis, advocaat internationaal strafrecht aan de Balie van ICC in Den Haag. 

"De beslissing van Khan is een absoluut logische juridische beslissing, die er bovendien al lang zat aan te komen", zegt Gillis in De Ochtend op Radio 1. "Hoewel de tenlasteleggingen tegen de 2 partijen op basis van andere juridische kwalificaties gedaan zijn, is de kern hetzelfde. Men heeft in dit verhaal gruweldaden met gruweldaden beantwoord."

"Ik ben er absoluut van overtuigd dat de bewijslast die nu voorligt indrukwekkend is. Ik zie geen scenario waarin er geen arrestatiebevel wordt afgeleverd", zegt Gillis. Net daarom heeft het zolang geduurd voordat een verzoek kon worden ingediend. "Men wilde niet dat de vervolging niet grondig genoeg zou zijn voorbereid." 

Opvallend is wel dat Khan al communiceert over het bevel, nog voor de Pre-Trial Chamber het bevestigd heeft. "Dat is onconventioneel", zegt Dimitri Van Den Meerssche, professor internationaal recht aan de Queen Mary University of London. 

"Normaal gezien wordt een verzoek voor een arrestatiebevel eerst intern behandeld. Pas wanneer de Pre-Trial Chamber het verzoek accepteert, volgt de officiële communicatie. Maar het kantoor van Khan staat al maanden onder enorme politieke druk. Dat kan de uitzonderlijke communicatie mogelijk verklaren", klinkt het. 

Nog opvallend: het verzoek voor een arrestatiebevel geldt zowel tegen de Hamas-top als de 2 Israëlische politici. Beide partijen zijn niet te spreken over het verzoek. Volgens Netanyahu wordt Israël vergeleken met de agressor. Hamas reageert dan weer dat het slachtoffer gelijkgesteld wordt met de beul. 

"Politiek wordt dat door een aantal landen geïnterpreteerd alsof de 2 aan elkaar gelijkgesteld worden, maar juridisch wordt er alleen naar de handelingen gekeken", zegt Van Den Meerssche. 

In de verklaring van Khan worden 8 aanklachten tegen de Hamas-top en 7 tegen Netanyahu en Gallant opgelijst. Bij Hamas wordt er hoofdzakelijk naar de situatie van de gijzelaars en de misdaden gepleegd op 7 oktober gekeken, bij de Israëlische politici ligt de focus op de handelingen tegenover de Palestijnse burgerbevolking in de Gazastrook. 

"Er wordt een abstractie gemaakt van de historische context waarbinnen dit conflict plaatsvindt. Dat betekent dat het hof de Nakba (verdrijving van 750.000 Palestijnen door Israël in 1948, red.) en de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden buiten beschouwing laat. Aan de andere kant wordt er ook een abstractie gemaakt van Hamas als terroristische organisatie", legt Van Den Meerssche uit. 

"Er dus wordt uitsluitend gekeken naar specifieke handelingen die observeerbaar en bewijsbaar zijn binnen de context van een gewapend conflict. Binnen die nauwe context stellen Khan en zijn team dat beide partijen het oorlogsrecht en het humanitair recht geschonden hebben. Maar dat is ook waar de analogie stopt."

Ook uniek aan deze procedure is dat het de eerste keer is dat leiders van een "democratisch, westers land" voor het ICC zouden worden gebracht, zegt Van Den Meerssche. Maar waarom heeft Khan net voor Netanyahu en Gallant gekozen?

Dat heeft hoofdzakelijk te maken met de aard van de misdaden waar de 2 Israëlische politici zich schuldig aan zouden maken, klinkt het. "In de verklaring wordt uitdrukkelijk gesteld dat uithongering van de Palestijnse bevolking in Gaza gebruikt wordt als oorlogsmiddel. Dat Israël systematisch humanitaire hulp weigert binnen te laten in de Gazastrook, wordt gezien als een schending van het Statuut van Rome."

"De schendingen die beschreven worden, dat is de architectuur van Gallant en Netanyahu. Zo wordt er veel gewicht gegeven aan de uitspraken van deze politici. Denk bijvoorbeeld aan de speech van enkele maanden geleden waarin Gallant de Palestijnen 'human animals' (menselijke dieren) noemde. Om deze tenlasteleggingen te bewijzen is het dus simpeler om naar deze 2 personen te verwijzen."

Daarnaast wil men in de aanklachten verder gaan dan alleen schendingen van het internationaal humanitair recht en kijkt men ook naar misdaden tegen de mensheid. "Zo wordt er verwezen naar "uitroeiing en moord als misdrijf tegen de mensheid". In die zin is het logischer om naar politieke leiders te kijken, dan naar generalen of militaire leiders."

124 staten hebben het Statuut van Rome ondertekend. Dat betekent dat ze het ICC en haar procedures erkennen. "De wereld zal dus heel klein worden voor de 5 personen, in het bijzonder voor Netanyahu. Juridisch zullen ze hun lot niet kunnen blijven ontlopen. Als ze voet zetten op de bodem van een van de ondertekenende staten zullen ze van hun vrijheid beroofd worden", zegt Gillis. 

Als de Pre-Trial Chamber overgaat tot uitvaardiging, zou dat dus betekenen dat Europa niet langer toegankelijk is voor Netanyahu en Gallant, aangezien alle landen van de Europese Unie het ICC erkennen.  

Israël, de VS, Rusland, China en enkele andere landen erkennen de jurisdictie van het ICC niet. Maar Khan heeft ook niet-leden gevraagd om hun medewerking te verlenen. "Het ICC heeft geen politiemacht. Het zal voor de uitvoering van de arrestatiebevelen moeten vertrouwen op de (lid)staten om over te gaan tot arrestatie en overdracht van de personen in kwestie als ze zich op hun grondgebied zouden bevinden", zegt Van Den Meerssche.  

Hoelang het zal duren voor een beslissing van de Pre-Trial Chamber valt, is moeilijk te zeggen. "Maar we spreken wel over weken, eerder dan maanden", aldus Van Den Meerssche.