Stel dat Trump ‘het bevel’ geeft
Het was een stel wat zenuwachtige senatoren bij elkaar, een week geleden in Washington. Al wekenlang had de Democratische senator Ed Markey bij de voorzitter van de senaatscommissie voor Buitenlandse Betrekkingen gezeurd om een hoorzitting over de vraag die hem bezighield: ‘Is er iets wat president Trump kan weerhouden van het op eigen houtje lanceren van een nucleaire aanval?’
Nu is de voorzitter van de commissie een Republikein, Bob Corker. Maar Corker heeft al even weinig vertrouwen in zijn president, die volgens hem de VS ‘op het pad zet naar Wereldoorlog III’.
Senator Ben Cardin was het daar op de hoorzitting volledig mee eens: ‘Dit is geen hypothetische discussie.’
Zijn collega Chris Murphy vatte het samen: ‘We zijn bezorgd dat de president van de Verenigde Staten zo instabiel is, zo wispelturig en een besluitvormingsproces heeft dat zo donquichotachtig is, dat hij het bevel kan geven voor een aanval met nucleaire wapens.’
zo gek dus
Het is geen fijne situatie als de Senaat van de Verenigde Staten op die manier met zo’n wezenlijke vraag aan de gang gaat.
Het is voor de meesten ook een niemandsland. De vraag was weleens zijdelings aan de orde geweest, maar niemand had de afgelopen veertig jaar geloofd dat een van de presidenten in die periode zo gek zou zijn.
Nu dus wel.
Maar de zitting gaf ook blijk van iets anders: een behoorlijke blanco feitenkennis bij de senatoren.
‘Hun zorg wekt de indruk dat de president het land vanuit een situatie van vrede in een nucleaire oorlog kan storten, met hetzelfde gemak en onverschilligheid waarmee hij een tweet de wereld in slingert’, zegt hoogleraar politicologie Peter Feaver in Foreign Policy.
Feaver was een van de getuigen in de hoorzitting die de opgewonden senatoren weer in hun stoel probeerden te krijgen.
onwettig bevel
Dat lukte maar gedeeltelijk. Want ook al wisten ze (te) weinig, de senatoren legden wel bloot waar alles spaak zou lopen: het moment dat de hoogste militairen weigeren het bevel van de president op te volgen.
Op de video van de bijna tweeënhalf uur durende hoorzitting is dat goed te zien, als de voormalig bevelhebber Robert Kehler van Strategic Command – de eenheid met de nucleaire raketten – stelt dat hij bij een onwettig bevel zou zeggen: ‘Ik ga hier niet mee door.’
‘Wat gebeurt er dan?’, vraagt de Republikeinse senator Ron Johnson.
Kehler geeft eerlijk antwoord: ‘Dat weet ik niet.’
de enige
Hetzelfde geldt voor het op het eerste gezicht duidelijke antwoord dat eerder deze week de huidige bevelhebber van Strategic Command, generaal John Hyten, gaf: ‘Ik zal hem zeggen: “Mr. President, dat is onwettig.”’
Maar feit is en blijft dat de president van de VS de enige is die het gezag heeft voor het bevel tot het inzetten van kernwapens.
Wat de militairen en de minister van Defensie wel kunnen doen, is net zolang tegenwerpingen maken en weigeren de controlesleutels om te zetten, dat het hele nationale veiligheidsteam wordt gealarmeerd en ook stelling neemt tegen de president, legt professor Feaver uit. ‘De president heeft niemand nodig om een tweet te versturen, maar voor het afvuren van een nucleaire intercontinentale raket heeft hij een heleboel anderen nodig.’
De discussie kan de afschrikkingsmacht van de VS ondermijnen, waarschuwen diverse politici en deskundigen. Zeker als Noord-Korea te horen krijgt dat Trump het land niet zo snel in vuur en as kan leggen als waarmee hij in augustus dreigde.
Dat is een eerste negatief effect van het debat, zowel binnen de Senaat als op veiligheidsconferenties als die in Halifax waar Hyten sprak.
Maar het belangrijkste negatieve effect is wel de aanleiding.
Het grillige en onberekenbare gedrag van president Donald Trump is niet alleen voor de politieke en militaire top een probleem. Het heeft geleid tot een presidentschap dat ‘ongelooflijk is gekrompen’, zoals CNN constateert – van het aanzien van het ambt is weinig meer over.
In de afgelopen week viel Trump via Twitter een tiental personen en organisaties aan die hem hadden bekritiseerd. Daaronder waren CNN zelf, maar ook twee beginnende studenten, Hillary Clinton (nog steeds), een rugbyspeler en nog wat senatoren. Trump zelf noemt zijn gebruik van sociale media – inclusief zijn agressieve reacties op kritiek – ‘modern presidentschap’, zonder verder in te vullen wat dat inhoudt.
De uitwerking is wel duidelijk: het vertrouwen in de president als opperbevelhebber is weg. En er wordt openlijk over gesproken hoe hij kan worden tegengehouden bij die ultieme aanvalsreactie – met kernwapens.
ondergraven
Zelden is zowel het aanzien als de machtspositie van de VS zo snel en zo grondig ondergraven.
Met als schrale troost dat iedere zinnige commandant en het nationale veiligheidsteam tussen Trump en de rode knop in zullen gaan staan, stel dat hij een kernraket de lucht in zou willen slingeren. <
