Collega’s stemmen over wie er ontslagen moet worden: “Het voelde eerlijk”
Bij Keytoe, een marketingbedrijf uit Maassluis in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, halen ze de mosterd bij het realityprogramma Expeditie Robinson. Net zoals op de ‘eilandraad’ besloot het personeel gezamenlijk in een vergadering wie van hen werd ontslagen. Iedereen schreef de naam van een collega op een post-it. De medewerkers met de meeste ‘stemmen’ vlogen eruit.
Het bedrijf Keytoe (45 werknemers) zat in een moeilijk parket toen vijf grote klanten zich terugtrokken wegens tegenvallende resultaten. “We zijn met de groep bij elkaar gekomen en constateerden dat het probleem te groot was en we nog maar twee maanden alle salarissen konden betalen", vertelt Lennard Toma, die als organisatiepsycholoog bij het bedrijf werkt. “Nieuwe klanten werven was één, maar er moesten ook mensen uit.”
Er ontstond een soort stemming à la Expeditie Robinson. Iedereen schreef tijdens de vergadering in augustus één of meerdere namen op post-its en vervolgens werd geturfd welke mensen eruit zouden moeten. “Omdat de salarissen openbaar zijn, konden we precies zien hoeveel elk ontslag zou besparen.”
Het was een eerste opzet en er werd afgesproken ’s middags weer bij elkaar te komen. Daar kwamen dezelfde namen naar voren. “We hebben gekeken wie de belangrijke sleutelfiguren zijn in lopende projecten, welke disciplines belangrijk zijn en welke collega’s dus het meest toevoegen.”
Het voelde eerlijk
Raphael Schuler (23) was een van de vijf mensen die eruit vloog. Hij was net terug van vakantie en schoof ’s ochtends aan in de reguliere bedrijfsvergadering. Bij het zien van de bedrijfsresultaten, die niet best waren, werd al snel besloten dat ze zich meer op marketing wilden richten, hun belangrijkste inkomstenbron. “En ik ben organisatiepsycholoog. Toen werd door de groep besloten dat ik er niet meer bij hoorde.” En dat was niet de fijnste manier. “Je voelt dat wel, ja. Als je collega’s het zeggen is het erger dan als je baas het zegt. Maar ik snap de situatie wel.”
‘Je voelt dat wel, ja. Als je collega’s het zeggen, is het erger dan als je baas het zegt’
Werd het geen populariteitswedstrijd? Nee, zo heeft Schuler het niet ervaren. “Het was een heel bewuste beslissing. Het ging om financiële redenen en welke mensen het meest kunnen opleveren. Hoeveel uren ze werken, hoeveel omzet ze draaien en of ze de leiding hebben op bepaalde projecten. Het voelde eerlijk.”
Al waren er ook mensen die eruit gingen terwijl ze andere dingen aan hun hoofd hadden en op dat moment minder presteerden. “Ik weet niet of alle collega's voldoende op de hoogte waren van deze persoonlijke omstandigheden, en of ze dus een gefundeerd besluit hebben genomen”, aldus Schuler. “Een baas of manager zou in zo'n geval misschien een betere keuze maken.”
Klein bedrijf
“Dit soort initiatieven gaan in een normale organisatie niet werken. Los van het feit dat het juridisch totaal onmogelijk is, tenzij de medewerker er zelf mee instemt”, zegt organisatiepsycholoog Kilian Wawoe. Waarom het dan wel werkt bij Keytoe? “Het is een jonge, kleine organisatie met een specifieke bedrijfscultuur waar iedereen erachter staat.”
Kenmerkend voor een goed team is dat ze elkaar corrigeren. Er zijn organisaties die werken met leven en dood, bijvoorbeeld straaljagerpiloten, en meteen ingrijpen als iemand dronken op zijn werk verschijnt. “Maar bij veel organisaties is die rode lijn helemaal niet zo duidelijk”, zegt Wawoe. Het lastige is bovendien dat 80 procent van de mensen zichzelf bovengemiddeld goed vindt. “Ga dan maar eens bepalen wie eruit moet.” En, zegt hij, dit kan een cultuur creëren waar mensen bang worden. “Iedereen vreest dat hij de volgende is. En belangrijk in een prettige werkomgeving is juist dat je jezelf veilig voelt.”
‘Belangrijk in een prettige werkomgeving is juist dat je jezelf veilig voelt’
De mensen die eruit moesten bij Keytoe begrepen het allemaal, zegt Toma. “Ze zijn positief weggegaan.” Het ‘exitgesprek’ werd gevoerd met de hele groep, er werden aanbevelingsbrieven geschreven en er werd geholpen met administratie rondom de werkloosheidsuitkering. Een ontslagvergoeding kregen ze niet. Vier van de vijf hebben inmiddels een nieuwe baan, waaronder Schuler: hij is voor zichzelf begonnen. De vijfde komt waarschijnlijk weer in dienst bij Keytoe. “Achteraf voelde dit als de meeste humane manier, maar op het moment zelf was ik flabbergasted”, aldus Toma.
Salarisapp
Het bedrijf Keytoe kwam eerder dit jaar al in het nieuws met zijn ‘SentimentsApp’, waarbij collega’s elkaar dagelijks beoordeelden op basis van gevoel. Een goede beoordeling betekende een hoger salaris. Hoe dat is afgelopen? “De app is na een paar weken gecrasht”, vertelt Toma. Ook hebben niet alle medewerkers mee willen doen aan de pilot.
Toch hebben ze al wel een paar resultaten kunnen afleiden uit de (te) korte test: mensen met een lagere score gingen op zoek naar feedback. Dat was goed en de bedoeling, maar voor de mensen die de beoordeling hadden ingevoerd, voelde dat niet prettig. Op welke criteria collega’s werden beoordeeld, bleef onduidelijk.
Het beoordelen van collega’s bleek bovendien lastiger dan verwacht. “Iedereen denkt over alles na, wat het zwaar maakt”, aldus Toma. De pilot wordt voortgezet en nu vooral gebruikt als benchmark bij de huidige salarisverdeling. Blijkt het fictieve salaris te laag te zijn, dan kijkt Keytoe hoe ze kunnen ingrijpen en de medewerker beter laten functioneren. Toma: “Het is allemaal nog heel vaag. We moeten het beter testen voordat we kunnen beslissen of we ermee door gaan.”