Hoe Michel de ultieme bocht naar links nam om zijn regering te redden

“Er zijn drie mogelijkheden. Eén: vervroegde verkiezingen organiseren. Wat er volgens mij voor zal zorgen dat in 2019 niets gerealiseerd wordt. Twee: een nieuwe meerderheid vormen. Dat lijkt me moeilijk. Of drie: een derde weg. Een regering zonder meerderheid die samenwerkt met het parlement.”

Aan het begin van zijn speech in de Kamer laat Michel er weinig twijfel over bestaan. Hij wil absoluut verder met zijn minderheidsregering. De uitdagingen voor de komende maanden zijn te groot, het risico voor de burger ook. “België is geen eiland. De brexit zal grote gevolgen hebben voor ons land”, waarschuwt hij het halfrond. “Wie wil er op dit moment verantwoordelijk zijn voor het einde van de regering?” Michel wil duidelijk verder met gedoogsteun.

Daarbij maakt de premier plotseling een bocht naar links. Hij richt zich uitdrukkelijk tot de socialisten en de groenen, die recht tegenover hem zitten. Zij hebben al dagen gedreigd met een motie van wantrouwen, die wellicht het einde van zijn regering zou betekenen. Dat wil hij te allen prijze vermijden. Hij probeert de linkse partijen te paaien met allerlei nieuwe maatregelen rond koopkracht, sociaal overleg en klimaat.

Een verlaging van de btw op elektriciteit naar zes procent is plotseling bespreekbaar. Ook gaat de premier voor een “maximale sociale dialoog” en de goedkeuring van de welvaartsenveloppe. Even later kijkt de premier rechtstreeks in de ogen van Ecolo-Kamerlid Jean-Marc Nollet. “Jullie zeggen toch altijd dat we iets aan het klimaat moeten doen? Welnu, er zijn mensen nodig om die maatregelen uit te voeren.”

Offer they can’t refuse

De socialisten schuifelen ongemakkelijk op hun stoel. Deze zet had niemand verwacht, ook zij niet. Het besef dringt door: de premier deed zopas ‘an offer they can’t refuse’.  Als ze dit weigeren, lopen ze het risico om egoïstisch over te komen. Ook de groenen staan nu plots voor een fundamentele keuze. Zij verkondigen al een week dat ze zich constructief zullen opstellen. Nu plots de deur dichtslaan, zou die perceptie kunnen doen omslaan.

Het parlement vraagt de schorsing. De pauze van een half uur wordt anderhalf uur, de spanning in de coulissen loopt op. Partijfracties zonderen zich af om hun posities te bepalen. Fractieleiders pendelen heen en weer. Tot de PS plotseling als eerste de stilte doorbreekt. “De premier heeft ons niet kunnen overtuigen”, verkondigt fractievoorzitter Ahmed Laaouej (PS). Kort daarna volgen Groen, Ecolo en sp.a met hetzelfde verdict.

Michel II is virtueel dood, maar buiten het parlement blijft N-VA stevig inbeuken op de premier, die eerder deze week al door de partij werd omgedoopt tot marionet. Op Radio 1 haalt fractieleider Peter De Roover (N-VA) zwaar uit naar de “snoepjes” van Michel voor de linkse partijen. Erg vrijblijvende snoepjes, benadrukt hij, want de financiering ervan is niet duidelijk. “Met zijn stap naar links heeft de premier zich opnieuw verder van ons verwijderd.”

De premier kan geen kant meer uit. Zowel links als rechts lopen zijn wegen dood. Kort na de schorsing van de plenaire houdt hij de eer aan zichzelf. Hij staat abrupt recht en kondigt zijn vertrek naar de koning aan. Zo komt er een einde aan een van de meest bizarre en memorabele avonden in de recente politieke geschiedenis.

Geen linkse avontuurtjes

Intussen heeft het er alle schijn van weg dat het laatste zetje niet door N-VA, maar wel door coalitiepartner Open Vld werd gegeven. De zwaai linksom kwam er weliswaar met de goedkeuring van de Vlaamse liberalen, maar algauw bleek het manoeuvre voor hen niet evident. Door de demarche van Michel begon de rechterflank te morren. Geen fijne uitgangspositie voor de verkiezingen van mei, waarin Open Vld de concurrentie moet aangaan met N-VA.

In het Canvas-programma Terzake geeft Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten toe dat ze op voorhand op de hoogte was van de opening naar links. Dat was ook op voorhand afgeklopt op een kern. Maar Rutten beweert dat zo’n opzichtige bocht naar links niet de afspraak was. “Het was nooit de bedoeling om een ander soort regering te krijgen.” Open Vld past voor linkse avontuurtjes.

Gevoel van verslagenheid

Eerder op de dag hadden de oranje-blauwe partijen wel al de handen in elkaar geslagen met de linkse oppositie om een ambitieuze klimaatresolutie goed te keuren. Toen nog tegen de wil van N-VA in.

In de Wetstraat hangt er 's avonds laat een gevoel van verslagenheid. Na de plotse demarche van de premier, en de al even plotse aankondiging van zijn vertrek, heeft niemand echt een idee wat er de komende dagen zal gebeuren. Wellicht start de koning vandaag zijn consultaties met de partijvoorzitters. Daarna zijn er twee opties: ofwel gaat Michel II in lopende zaken, ofwel komen er vervroegde verkiezingen. Voor niemand is die laatste optie een prettig vooruitzicht.

De premier reed vanavond nog naar het koninklijk paleis.