‘Voorzitter Johnson doet iets wat je maar weinig ziet: hij vormt een coalitie’: Amerikaans Congres stemt vandaag over steunpakketten

Dag Thomas, welke voorstellen liggen vandaag op tafel?

“Het gaat om een pakket van in totaal 95,3 miljard dollar (zo’n 89,3 miljard euro). Daarvan is ruim 61 miljard bestemd voor Oekraïne en meer dan 26 miljard voor Israël, waaronder ook een deel humanitaire steun voor de burgers in Gaza. Dat laatste wilden veel Republikeinen niet, maar heeft Mike Johnson, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, toegevoegd om steun onder Democraten los te peuteren. Er wordt tevens geld uitgetrokken voor Taiwan en een aantal kleinere provisies.”

Voorzitter Johnson deed iets ongebruikelijks om het pakket er doorheen te krijgen. Hoe zit dat precies?

“Johnson doet iets wat je nog maar weinig ziet in de Amerikaanse politiek: hij vormt een coalitie. Bij de Republikeinen is steun aan Oekraïne een enorme splijtzwam. Vanuit de uiterst rechtse factie dreigt zelfs een afzettingsprocedure als hij ook maar probeert hulp in stemming te brengen. Zijn meerderheid is echter zo klein dat hij met een handjevol afvalligen – en die zijn er dus – niks krijgt aangenomen. Daarom heeft hij besloten samen te werken met de Democraten.”

Wat vinden zijn partijgenoten van die coalitievorming?

“Hij verbrandt hiermee absoluut bruggen aan zijn rechterflank. Eerder rekende die al af met Johnsons voorganger, Kevin McCarthy. Een gedeelte van de Republikeinen zal zeer waarschijnlijk het vertrouwen in hem opzeggen. Hij heeft geen unanieme partij meer achter zich. Ook hier geldt, vanwege de krappe meerderheid, dat een paar dissidenten hem al kunnen afzetten.

“Daardoor is Johnson vanaf nu afhankelijk van Democratische steun, of hij verliest zijn positie. Dat plaatst hem in een lastig parket. Hij zegt nu: ik kan niet langer gegijzeld blijven, dan gebeurt er niets. Er is wel een belangrijk verschil met zijn positie ten opzichte van McCarthy: de Democraten lijken Johnson inderdaad uit de brand te willen helpen. Voor nu. Daarmee ontstaat eigenlijk een soort centrumcoalitie in het Amerikaanse Congres. De meest linkse Republikeinen samen met, vooral, de minst linkse Democraten.”

Waarom neemt Johnson zoveel risico voor dat steunpakket?

“Het lijkt erop dat hij de afgelopen weken een behoorlijke ommezwaai heeft gemaakt. Hij is altijd zeer sceptisch geweest over steun aan Oekraïne. Hij is trots onderdeel van de ultranationalistische vleugel van Donald Trump, die doorgaans zijn neus ophaalt voor het buitenland.

“Maar Johnson heeft de laatste tijd zeer intensief contact gehad met Biden, die de oorlog in Oekraïne als een van de grootste uitdagingen van deze tijd ziet. Mogelijk is Johnson daar toch gevoelig voor gebleken, helemaal nu Oekraïne op de allerlaatste benen loopt. Biden zegt: als wij nu niet doorkomen met steun, is het afgelopen. Dat lijkt indruk op Johnson gemaakt te hebben, waardoor hij nu een morele positie inneemt – met gevaar voor zijn eigen baan.”

Verwacht je dat het Huis ermee zal instemmen?

“Het is niet helemaal duidelijk hoeveel steun er zal zijn, maar het zal in ieder geval genoeg zijn. Hij heeft het wetsvoorstel in stukken gehakt. Het leek hem onmogelijk om het er als één geheel pakket doorheen te krijgen. Van tevoren leek het een halfslachtig en onnodig proces, maar het lijkt nu toch een slimme zet. Johnson heeft een soort geitenpaadje gevonden om voor elk onderdeel van het pakket steun te krijgen, in wisselende coalities. Gisterochtend was de eerste test: een stemming over of het pakket vandaag behandeld mag worden. Daarvoor kreeg hij al overweldigende Democratische steun.”

Hoe moeten we deze samenwerking tussen Republikeinen en Democraten interpreteren?

“Het is de vraag wat zo’n coalitie gaat betekenen voor het functioneren van het Amerikaanse Congres. Het zou een interessante ontwikkeling zijn als samenwerking tussen de Democraten en Republikeinen gewoner wordt. Dat zou een opschudding zijn van de manier waarop Washington deze dagen functioneert.

“Maar of dit centrisme een kans maakt, hangt af van hoeveel Johnson bereid is te slikken, en in hoeverre de Democraten bereid zijn hem te blijven steunen. De vraag is ook hoe Trump zich gaat opstellen. Hij stond eerder aan dezelfde kant als Johnson. Hij heeft zich nog niet van de voorzitter gedistantieerd, terwijl Johnson ogenschijnlijk wel afstand neemt van wat Trump altijd uitdraagt, namelijk: laat die steun aan Oekraïne maar zitten. Het is een hele interessante situatie.”