‘Politici willen koste wat kost deze ban erdoor krijgen’: Amerikaanse wet dwingt TikTok tot verkoop

De Amerikaanse Senaat zette dinsdag het licht op groen om een slordige 57 miljard euro richting Oekraïne te sturen, maar het nieuws over de oorlogssteun werd overschaduwd door een andere stemming. 170 miljoen TikTok-gebruikers dreigen namelijk hun favoriete app te verliezen. Een goedgekeurde wettekst stelt dat vijandige staten voortaan geen platformen meer mogen aanbieden op Amerikaans grondgebied. Apps die door de president als een bedreiging voor de nationale veiligheid beschouwd worden en meer dan een miljoen gebruikers hebben, kunnen geviseerd worden.

Voor pakweg Noord-Korea en Iran is dit vooralsnog geen probleem, maar het Chinese ByteDance komt meteen in moeilijke papieren. Het moederbedrijf van TikTok moet binnen het jaar een overnemer voor de Amerikaanse tak van de firma zoeken. Als dit niet gebeurt, zal de app niet meer gedownload kunnen worden in de appstores. Bestaande gebruikers kunnen dan nog tijdelijk filmpjes bekijken, maar het is een uitgesteld doodvonnis. Updates uitvoeren kan dan namelijk niet meer.

TikTok ligt al langer in het vizier van de Amerikaanse overheid. Experts vrezen namelijk dat het platform gevoelige gebruikersdata met de Chinese overheid kan delen. Deze bezorgdheid is niet geheel ongegrond, aangezien de Communistische Partij de voorbije jaren strikter ging toezien op lokale techbedrijven.

Leden van de Partij hebben dikwijls zelfs een zitje in de raad van bestuur. “Vaak gaat het dan om bedrijven die internationaal minder of niet actief zijn. TikTok is in dat opzicht een buitenbeentje, omdat ByteDance net zeer internationaal met de app wil gaan”, zegt digitaal strateeg Thomas Smolders. Er zijn wel veiligheidswetten die Chinese bedrijven verplichten om gebruikersgegevens over te dragen als de overheid dit vraagt, maar er is geen zekerheid dat TikTok dat ooit deed. “Daarom is het juridisch gezien heel moeilijk om hier een zaak van te maken.”

Eerdere rechtszaak

President Joe Biden liet ondertussen weten dat hij snel de finale handtekening wil zetten om de wet te bekrachtigen, maar TikTok laat zich niet zomaar van de kaart vegen. De Amerikaanse hoofdzetel van het bedrijf wil de wet aanvechten en schermt met het recht op vrije meningsuiting. Tijdens een eerdere rechtszaak in Montana kon het platform met datzelfde argument zijn gelijk halen. Het blijft afwachten of de rechters ditmaal opnieuw zullen oordelen dat een verbod tot censuur kan leiden. De politieke druk op het dossier is immers immens.

“Voor politici is het een symbooldossier geworden. Ze willen koste wat kost deze ban erdoor krijgen om met een overwinning uit te kunnen pakken”, zegt Smolders. Ze krijgen bovendien steun van Amerikaanse techbedrijven die hun kans schoon zien om voorgoed af te rekenen met een buitenlandse concurrent. Zeker Meta, dat onder meer Instagram en Facebook in zijn portefeuille heeft, zag de voorbije jaren heel wat gebruikers naar TikTok vertrekken.

Als de wettekst ook de juridische hordes zou overleven, acht senior research associate bij het Instituut voor Bestuurders Olivier Braet de kans groot dat de app volledig van de Amerikaanse markt verdwijnt. Een overname kost handenvol geld en de belangrijkste Amerikaanse techspelers mogen door de concurrentiewetgeving sowieso niet meebieden. “Bij een verkoop zou TikTok als merknaam voortbestaan in de Verenigde Staten, maar gekoppeld zijn aan een ander bedrijf. Dit zal ByteDance nooit accepteren, dan trekken ze liever de stekker eruit”, zegt Braet.

Hij vindt de wet bovenal een gemiste kans om een gedegen debat over de werking van platformen als TikTok te voeren. Tegenstanders stellen immers snel dat de Chinese app als propagandakanaal gebruikt zal worden, maar andere bedrijven hebben eveneens moeite om haatspraak of beelden van misbruik te weren. Enkel de herkomst van de app volstaat om de app te weren, niet wat er concreet mee gebeurt. “Er is geen technisch of inhoudelijk bewijs dat TikTok dingen doet die andere platformen niet doen. Strikt juridisch gezien is dit lompe wetgeving”, zegt Braet.

Verslavend

In vergelijking met de Verenigde Staten lijkt de aanpak van de Europese Unie wat terughoudender en gerichter te zijn. Hoewel ambtenaren in verschillende lidstaten de opdracht kregen om TikTok uit veiligheidsoverwegingen van hun telefoon te flikkeren, zijn er vooralsnog geen plannen voor een algemene ban. In plaats daarvan heeft de Europese Commissie haar pijlen op TikTok Lite gericht, een programma dat gebruikers beloont als ze video’s bekijken of vrienden uitnodigen om zelf iets te posten. Experts vrezen dat die werking verslavend is en de Commissie wil het daarom offline halen en grondig laten beoordelen. TikTok krijgt wel nog even de tijd om met tegenargumenten te komen.

Als de Amerikaanse ban op TikTok er effectief komt, denkt Smolders niet dat er grote gevolgen voor de werking van de app in andere landen zullen zijn. En zelfs een definitief verbod aan de overkant van de oceaan is waarschijnlijk niet voor meteen.