Wat is normaal tienergedrag en wanneer wordt het problematisch? ‘Ervaringen opdoen is belangrijk’

Om hun weg in de wereld te ontdekken experimenteren de meeste pubers. Dat gaat met vallen en opstaan. “Toch willen we het liefst voorkomen dat ze te ver gaat in haar behoefte om dingen uit te proberen”, zegt een bezorgde moeder van een 13-jarig meisje.

“Onze dochter is vaak buiten met vrienden, op een bankje in het park of het winkelcentrum. Een zogenoemde hangjongere. Ik had dat liever niet gehad. Toch laat ik haar gaan, mits ik weet met wie ze is en wat ze gaan doen. Ook mag ze pas naar buiten als ze haar huiswerk af heeft.”

Tot moeders verontwaardiging vertelde haar dochter onlangs dat ze had gevaped met haar vrienden. “Ik sta daar absoluut niet achter. Toch ben ik niet van plan het te verbieden, want dan gaat ze dingen misschien stiekem doen. Haar vader en ik hebben uitgelegd waarom vapen slecht voor haar is, maar dat hoort ze niet. Ik ben ondertussen bang dat ze met deze vrienden vaker de grens zal opzoeken of over zal gaan. Hoe kunnen we dat voorkomen?”

De ouders maken zich zorgen, maar dit meisje vertoont volstrekt normaal pubergedrag. “Het sociale brein van de tiener is op zoek naar nieuwigheid en wil dingen ontdekken en beleven buiten de cirkel van thuis”, aldus neuropsycholoog Jelle Jolles. “Het is belangrijk dat je kind veel ervaringen kan opdoen. Geef je kind die vrijheid, maar wel in geborgenheid. Let dus wel op je kind en geef feedback.”

Basis van vertrouwen

Volgens opvoedcoach Mariette Dietz is het belangrijk dat er een basis van vertrouwen is tussen ouders en hun dochter. “Dat lijkt hier het geval, want het meisje heeft eerlijk verteld dat ze heeft gevaped. Vervolgens hebben haar ouders daar realistisch op gereageerd. Je bent er misschien niet blij mee, maar je kunt er nu wel een gesprek over voeren zoals deze ouders al doen. Vapen is ongezond, veel jongeren die vapen gaan uiteindelijk roken en daarom slaan longartsen alarm.”

Ga ervan uit dat je de grip verliest op je puber, maar dat wil niet zeggen dat ze in de goot belandt. Dietz: “Ze gaat haar geweten ontwikkelen en het helpt als jij dilemma’s bespreekbaar maakt en je eigen normen en waarden deelt. Zo zet je je kind aan tot nadenken.”

Ouders kunnen zichzelf daarbij ook afvragen of iets echt gevaarlijk is, of dat hun zorgen misschien niet zo reëel zijn. Simpelweg dingen verbieden (zoals vapen of iets anders) heeft meestal niet veel zin. “Je levert als ouder autoriteit in tijdens de tienertijd, maar er zijn andere manieren om je kind te begeleiden in de ontplooiing”, zegt Jolles.

“Je vervangt je rol van manager door die van coach of adviseur. Leg uit waarom je bepaalde dingen niet ziet zitten en vertel waarom je bezorgd bent. Verbieden kan leiden tot verwijdering en dan wordt het nog moeilijker om contact te houden.”

Zo help je je kind om zelfstandig te worden, verantwoordelijkheid te nemen voor gedrag en een eigen identiteit te ontwikkelen. “Cruciaal is de ontwikkeling van zelfinzicht”, aldus Jolles. “Ouders kunnen daarin veel betekenen door met hun tiener te praten en open feedback te geven. Zorg dat je kind zichzelf en de wereld leert te begrijpen. Wees niet te strikt of beperkend in je oordelen.” Tenzij er écht gevaar is, dan moet je je tiener daarvoor behoeden door grenzen te stellen.

Doemdenken

Leer je kind vooral eigen keuzes te maken. “Natuurlijk speelt groepsdruk een rol, maar durft ze ook nee te zeggen als ze iets niet wil? Hoe kun je daarbij helpen?”, zegt Dietz.

Uiteindelijk zullen ouders zich realiseren dat ze alleen voorwaarden kunnen scheppen. Jolles: “Wijs de route en inspireer. Je kind zal eerder verstandige keuzes maken wanneer ouders laten zien dat er meerdere opties zijn. Dan spelen ze een ondersteunende in plaats van sturende rol.”

Dietz raadt ouders aan om zich te blijven verdiepen in hun kind in plaats van te doemdenken. “Heb vertrouwen en toon interesse. Vraag wat maakt dat haar vrienden haar vrienden zijn, wat voor leuke dingen ze doen. Praat dus niet alleen over de gevaren en problemen.”