Is het Europees Parlement een eindstation, springplank of wachtkamer voor politici?
Het is vandaag de laatste zittingsdag van het Europees Parlement voor de verkiezingen. Hoe kijkt de politiek eigenlijk naar dat Europees Parlement? Als praatbarak voor uitgerangeerde politici? Of net als springplank in de eigen politieke carrière?
De Europese Unie is in de loop der jaren politiek relevanter geworden, tegelijk is ook de rol van het Europees Parlement gegroeid. Toch valt het op dat ons land al opvallend veel politieke zwaargewichten naar dat parlement heeft afgevaardigd. Vandaag beëindigen Guy Verhofstadt en Geert Bourgeois hun politieke carrière na de slotzitting van vandaag.
Voor hij naar Europa trok, gold Guy Verhofstadt (Open VLD) gedurende jaren als een van de toonaangevende figuren in de nationale politiek: partijvoorzitter van de Vlaamse liberalen, auteur van de zogenoemde burgermanifesten, minister, vicepremier en premier. In het Europees Parlement was hij jarenlang een opgemerkte fractievoorzitter, kwam hij zelfs even in beeld als voorzitter van de Europese Commissie en onderhandelde hij namens het parlement over de brexit.
Ook Geert Bourgeois (N-VA) was een belangrijk figuur in de vaderlandse politiek, maar dan vooral op Vlaams niveau: Kamerlid, lid van de parlementaire onderzoekscommissie-Dutroux, partijvoorzitter van de N-VA, Vlaams minister, viceminister-president en minister-president. In tegenstelling tot Verhofstadt verdween Bourgeois in het Europees Parlement uit de aandacht.
Beluister: 'Onder ons Politiek' over het Europees Parlement
Bekende namen nemen afscheid van het Europese parlement
Uitbolbaan in Europa?
Het valt op dat ons land de voorbije decennia heel wat 'oude krokodillen' naar het Europees Parlement heeft gestuurd. "Toen de Vlaamse liberalen in 1989 oud-vicepremier Willy De Clercq als lijsttrekker voor de Europese verkiezingen aanduidden, hadden sommige liberalen het in coulissen wel eens over 'Stuur je opa naar Europa'", herinnert radiocollega Johny Vansevenant zich.
Onze politici zien Europa vaak als een soort fin de carrière
Andere dergelijke opa's en oma's zijn oud-premier Wilfried Martens (CVP/CD&V, parlementslid van 1994 tot 1999), oud-minister Miet Smet (CD&V, tussen 1999 en 2004), oud-premier Jean-Luc Dehaene (CD&V, tussen 2004 en 2014), oud-minister Philippe Busquin (PS, in 1999 en tussen 2004 en 2009) en oud-minister Louis Michel (MR, tussen 2009 en 2019).
Dat 'oude krokodillen' of 'uitgerangeerden' richting Europa worden gestuurd, heeft meestal te maken met partijpolitieke strategie. Denk maar aan ervaren Europese parlementsleden als Kathleen Van Brempt (Vooruit) of Tom Vandenkendelaere (CD&V), die op 9 juni respectievelijk Bruno Tobback en Wouter Beke als lijsttrekker moeten laten voorgaan.
"Onze politici zien Europa vaak als een soort fin de carrière", zegt Europa-expert Rob Heirbaut in onze podcast 'Onder ons'. "In andere landen gebeurt dat toch minder. Daar beschouwt men het Europees Parlement niet noodzakelijk als iets wat je nog kan doen na een ministeriële loopbaan."
Je moet inderdaad al enig opzoekwerk verrichten om politieke oudgedienden uit andere Europese landen in het Europese halfrond te vinden. Bekende uitzonderingen hier zijn de Franse oud-president Valéry Giscard d'Estaing (parlementslid van 1989 tot 1994, foto onder) en de Franse oud-premier Michel Rocard (parlementslid van 1994 tot 2009).
Springplank voor aanstormend talent?
Het kan ook andersom. "Je kan het Europees Parlement ook beschouwen als een soort springplank naar een carrière op nationaal niveau", zegt Heirbaut. "Ik denk aan premier Kaja Kallas van Estland. Zij wordt nu zelfs genoemd als mogelijke Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, maar is begonnen in het Europees Parlement."
Wat velen onder ons misschien wat zijn vergeten, is dat ook Karel De Gucht (Open VLD) jarenlang Europees Parlementslid is geweest - van 1980 tot 1994 - voor hij furore maakte op de Belgische politieke scène.
Ook iemand als Philippe De Backer (Open VLD) was 5 jaar lang Europees Parlementslid voor hij in 2016 federaal staatssecretaris werd.
In afwachting van ander en beter?
Sommige politici beschouwen de Europese verkiezingen als een soort populariteitspoll, omdat de kieskringen veel groter zijn. Kandidaten worden hier gekozen door een Nederlandstalig, een Franstalig en een Duitstalig kiescollege.
Het Europees Parlement wordt ook een soort wachtkamer genoemd
"Denk maar aan oud-premier Leo Tindemans (CVP), die in 1979 net geen miljoen stemmen haalde als Europees lijsttrekker", duidt Rob Heirbaut. "Het leverde hem de bijnaam 'man van 1 miljoen' op, maar het gaf vooral een boost aan zijn carrière in de nationale politiek." Tindemans zou inderdaad nog jarenlang minister van Buitenlandse Zaken worden.
Hoopt de populaire oud-premier Sophie Wilmès (MR) op een gelijkaardig scenario? Ze verkoos het lijsttrekkerschap van de Europese lijst van haar partij boven een lijsttrekkerschap in Brussel. "Ik denk dat ze dat vooral doet om veel stemmen te halen", denkt Heirbaut.
"Het Europees Parlement wordt ook een soort wachtkamer genoemd", zegt hij. Zo raakte oud-minister Kris Peeters (CD&V) in 2019 verkozen als Europees lijsttrekker, maar werd hij een jaar later al voorgedragen als vicevoorzitter van de Europese Investeringsbank.
Hoe dan ook krijgen we na 9 juni veel nieuwe gezichten in het Europees halfrond. Hoe zij naar hun verkozen mandaat kijken, zal de volgende jaren ongetwijfeld duidelijk worden.
