Het bewuste meetpunt in Riemst.
VRT NWS

Raadsel opgelost: eindelijk verklaring voor lage grondwaterstanden in Riemst tijdens natste jaar ooit

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) heeft uitgedokterd dat de unieke lage grondwaterstanden in Riemst veroorzaakt worden door de locatie van het meetpunt en de uitzonderlijke diepte van de grondwaterspiegel. Tijdens het natste jaar ooit vertoonde het meetpunt er altijd zeer lage grondwaterstanden, terwijl de regio ook meer neerslag dan normaal slikte. Wat blijkt: het meetpunt reageert vooral trager op weersomstandigheden. 

Meetpunt 7-0047 in de Zuid-Limburgse gemeente Riemst deed meermaals de wenkbrauwen fronsen in 2024. Hoewel het jaar zelf de geschiedenisboeken ingaat als 'het natste jaar ooit gemeten', viel het meetpunt vooral op door de zeer lage grondwaterstanden die het hele jaar door gemeten werden. 

De Vlaamse Milieumaatschappij benadrukte al snel dat het niet om een technische fout ging. "Het grondwater staat er echt laag", vertelde Katrien Smet van VMM in juni. "Hoe dat komt, is voorlopig een raadsel. Het is opvallend want het heeft heel hard geregend, in Limburg nog meer dan op andere plaatsen." 

Het meetpunt in Riemst (onderaan rechts) is het enige dat zeer lage waarden kent en stabiel blijft.
Vlaamse Milieumaatschappij

Wat is de verklaring?

En dus trok de VMM op onderzoek uit. Er blijken verschillende verklaringen te zijn voor de afwijkende meetresultaten. "Het meetpunt in Riemst reageert anders en vooral trager op weersomstandigheden dan vele andere meetpunten. Dat komt door specifieke eigenschappen", vertelt Michiel Verhamme van de VMM. 

Ten eerste speelt de ligging van het meetpunt mee. "Het bevindt zich op het Haspengouws plateau en vrij hoog ten opzichte van nabijgelegen rivieren", gaat Verhamme verder. "Water dat er de ondergrond binnendringt, stroomt zo goed als altijd weg richting de Jeker in het westen, zuiden en oosten, en de Demer in het noorden.  Tegelijk stroomt er geen grondwater toe vanuit nabijgelegen hogere gebieden." 

De grondwaterspiegel ligt bij het meetpunt in Riemst 20 tot 25 meter diep. In een riviervallei ligt die op een diepte van 1 à 2 meter
Michiel Verhamme, VMM

Ten tweede ligt de grondwatertafel of -spiegel in de regio vrij diep onder de oppervlakte. Die tafel is het vlak waaronder alle poriën gevuld zijn met water. Als je een diepe put graaft, zal die vanzelf vullen tot aan dat vlak.

"In Riemst ligt dat vlak op 20 tot 25 meter diepte, terwijl dat in een riviervallei 1 à 2 meter diep ligt", maakt Verhamme de vergelijking. "Een druppel die in Riemst de grond binnendringt, doet er dus vrij lang over voor hij de grondwatertafel bereikt. Zo reageert het grondwaterpeil er dus trager en gedempter op nattere of drogere periodes." 

Wat met andere hoger gelegen meetpunten?

Volgens de VMM merk je in Riemst, en andere hoger gelegen meetpunten, dan ook minder van seizoensgebonden grondwaterschommelingen dan bij andere meetpunten. Daar heb je typische hoge peilen op het einde van de winter en lage peilen op het einde van de zomer. "We hebben metingen van meerdere jaren bekeken. Het stijgen en dalen van de grondwaterstand in Riemst gebeurt pas na langere natte of drogere periodes. De variatie loopt dan over meerdere jaren."

Concreet ziet de VMM dat 2001 en 2002 nattere jaren waren. Daarna volgden drogere jaren met uitschieters van 2017 tot 2020, en uitzonderlijk nog in 2022. 2021, 2023 en 2024 waren opnieuw natter. "Door die laatste jaren stijgen veel traag reagerende meetpunten sinds een tijdje opnieuw licht. Mogelijk zitten we nu in een overgangsfase naar een langere periode met stijgende grondwaterstanden", aldus Verhamme.  

Daarnaast is het ook het vermelden waard dat het algemene grondwaterpeil in Vlaanderen op dit moment nog niet op het hoogste peil staat. Zo vertonen ook verschillende meetlocaties in het noordwesten van Vlaanderen lage tot zelfs zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Dat heeft alles te maken met neerslagverdeling. West- en Oost-Vlaanderen kregen in november bijvoorbeeld minder neerslag dan normaal te verwerken. 

PODCAST

Ons Klimaat

We gaan op zoek naar wat al gebeurt voor het klimaat, grote en kleine veranderingen en initiatieven in Vlaanderen die een verschil maken en hoop kunnen geven.

Meest gelezen