De schande van Rotherham, een van de grootste schandalen van kindermisbruik

Vier jaar geleden kwam een van de grootste schandalen van kindermisbruik aan het licht. Tussen 1997 en 2013 werden in de vervallen Noord-Engelse industriestad Rotherham zeker 1.500 minderjarige meisjes verleid, verkracht en verhandeld. Klokkenluider Jayne Senior is ervan overtuigd dat er nog meer slachtoffers waren.

Natuurlijk hoort Groot-Brittannië bij Europa. Het Britse leger heeft, samen met de Amerikanen, de Europese democratie gered tijdens de Tweede Wereld­oorlog. Eén jaar na de wereld­slachting opperde eerste minister Winston Churchill al het idee van ‘de Verenigde Staten van Europa’. Toen later het voorstel ter tafel kwam van een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), week Groot-Brittannië wel terug: de Britten hadden met het Gemenebest al een wereldrijk te besturen. Maar Groot-Brittannië werd een geassocieerd lid van de EGKS, trad later toe tot de toenmalige Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de Europese Unie, en stapte er na het referendum over de brexit weer uit. Maar ook die uitstap gaat gepaard met veel vertragingsmanoeuvres.

Europa en Groot-Brittannië zijn diep met elkaar vervlochten. Dat zie je in het graafschap Yorkshire, waar in de loop van de jaren wel vijftig mijnen actief zijn geweest: dit industriële erfgoed van afbrokkelende fabrieks­hallen en verlaten schachten behoort ontegensprekelijk tot de Europese rust belt.

Tot diep in de jaren zeventig was ook de Noord-Engelse stad Rotherham bekend om haar kolen- en staal­industrie. Maar toen kwam premier Margaret Thatcher en sloten de mijnen en fabrieken. Rotherham moest zichzelf heruitvinden. Nu is het een plek met een naargeestige reputatie: vier jaar geleden lekte hier een van de grootste schandalen van kindermisbruik uit. Volgens een rapport van het ministerie van Binnenlandse Zaken werden in Rotherham tussen 1997 en 2013 niet minder dan 1.400 minderjarige meisjes verleid, verkracht en verhandeld. Het National Crime Agency heeft dat cijfer inmiddels bijgesteld: het waren er 1.510.

Jayne Senior, de klokkenluider van het schandaal, is ervan overtuigd dat het er nog meer waren: “Iets minder dan 2.000.”

Senior, een kleine vrouw met een groot hart, heeft jarenlang met het dossier gezeuld. Ze is bespot en vernederd, genegeerd en bedreigd. Politie en politiek scheepten haar af als een naïeve jeugdwerker die te veel geloof hechtte aan de verhalen van meisjes die alles welbeschouwd toch maar wulps geklede hoertjes waren die logen of het gedrukt stond. Over haar nare ervaringen heeft ze een beklijvend boek geschreven: Broken and Betrayed, waarin ze vertelt hoe ze heeft gevochten om jonge meisjes uit de klauwen te redden van een clandestien netwerk van taxi­chauffeurs, hotel­eigenaars en uitbaters van discotheken en meeneem­restaurants.

De meerderheid van de daders waren Pakistaanse mannen. De meerderheid van de slachtoffers jonge blanke meisjes. Het jongste slachtoffer was negen.

De daders volgden een vaste procedure. Jongemannen pikten meisjes uit weinig bemiddelde gezinnen op. Ze namen hen mee in sportwagens, ze trakteerden op etentjes in fancy restaurants. Ze verstrekten ook drugs. Ze groomden hen, ze lokten hen in een relatie met de bedoeling hen later, samen met de oudere leden van de bende, in groep te verkrachten. Daarna werden de meisjes bedreigd: ze moesten het niet in hun domme hoofdjes halen iets van de gruwel naar buiten te brengen of de gevolgen voor hun broers of zussen zouden niet te overzien zijn.

Zo werden meer dan duizend meisjes gebroken. Maar het ergste was het verraad: politie­commissarissen en sociaal werkers van Rotherham weigerden op te treden. Ze vonden de getuigenissen van de meisjes overdreven en ongeloofwaardig. Ondanks de stapels informatie, die Senior bleef aandragen, schermden ze met een tekort aan hard bewijs. In werkelijkheid waren ze bang voor het etnische aspect van de zaak: ze durfden het niet aan Pakistaanse moslim­mannen als de daders aan te wijzen. Ze waren bang voor het verwijt van racisme. De stad Rotherham zette Senior in 2011 op een zij­spoor. Ze vond een nieuwe baan bij Swinton Lock, een liefdadigheidsfonds, en zette daar het gevecht voort.

Senior lekte het dossier aan Andrew Norfolk, een journalist van The Times, die druppelsgewijs artikels uitbracht over de misstanden in Rotherham. Het schandaal kreeg nationale aandacht, en het dossier raakte in een stroomversnelling. Het ministerie van Binnenlandse Zaken bracht in 2014 een rapport uit dat concludeerde wat Senior al lang wist: de stad had meer dan vijftien jaar lang alles onder de pet gehouden. Het was één grote cover-up.

Swinton Lock, de werkplek van Jayne Senior, ziet er aan de buitenkant uit als een scouts­lokaal. Het is een centrum waar jongelui, bij wijze van therapie, de meest verscheiden activiteiten ontplooien: pottenbakken, juwelen ontwerpen, glasblazen en bootje varen. Ook binnen is het groezelig, maar gezellig. Als ik de drempel overschrijd, krijg ik gelijk een tot de rand gevulde kop hete thee. Een poedel schuift gewillig op als ik plaatsneem op de bezoekersbank voor het kantoor van Senior. “Dit is Tee Jay”, zegt ze tussen twee hoestbuien in. “Een van de vele onderbetaalde medewerkers van het huis.”

Swinton Lock leeft van de donaties van weldoeners en van het wisselgeld dat de medewerkers ophalen met een pannenkoekenslag of een opendeurdag. Van de stad Rotherham krijgt het fonds geen penny, ook niet nadat de Queen twee jaar geleden Senior verhief in de Orde van het Britse Rijk.

Senior kwam hier terecht toen ze in 2011 niet langer de coördinator mocht zijn van Risky Business, een project van de stad om meisjes en jonge vrouwen te behoeden voor seksuele exploitatie. Haar rol in het schandaal van het kindermisbruik leek uitgespeeld, maar is dat zeven jaar later nog altijd niet.

Veel meisjes die Senior vroeger als jeugdwerker begeleidde, komen hier over de vloer. En zij niet alleen, de fall-out van het misbruik strekt zich ver uit.

Senior: “Ouders, broers en zussen, grootouders – hele families zijn getroffen. En dan heb ik het nog niet over de families van daders. Je zult maar getrouwd zijn met een man die zich twintig jaar geleden aan een minderjarige heeft vergrepen.”

Jayne Senior was zeventien toen haar leven kantelde. Eerst verloor ze haar moeder, daarna werd ze zelf moeder – tienermoeder. Ze bleef overeind, samen met de vader van hun kind. Zonder noemenswaardige kwalificatie rolde ze in het jeugdwerk, ze behaalde twee universitaire graden on the job, en als coördinator van Risky Business kreeg ze een ticket voor een schaduw­wereld die weinigen durfden te betreden.

Het boek van Senior leest als een encyclopedie van de gruwel. Tienermeisjes zijn het slachtoffer van verkrachting – in veel gevallen groepsverkrachting –, spelen een rol in snuff­movies, incasseren rake klappen, worden met benzine overgoten. Eén enkel meisje haalt het niet als ze in het water te veel klappen op haar hoofd krijgt.

Zestien jaar lang hebben zulke taferelen zich afgespeeld omdat agenten en sociaal werkers het gedrag van de meisjes ‘niet coherent’ vonden.

Senior: “Ze beweerden dat de meisjes instemden met de seks. They were consenting. Ze kozen zogezegd voor de mannen, ze keerden naar hen terug, ze wilden geen getuigenis afleggen, ze amuseerden zich, ze logen.

“Maar de politie en de sociaal werkers vergaten één ding: kinderen denken niet op dezelfde wijze als volwassenen. Als ik door een bende zou worden verkracht, zou ik de volgende dag niet terugkeren. Ik zou naar de politie stappen, al bedreigen ze me met de wreedste straffen. Maar ik ben een volwassene. Alicia was een meisje van dertien. Zij werd met benzine overgoten, en zij keerde wel terug, in het volle besef dat ze opnieuw zou worden verkracht. Die mannen hadden haar namelijk gezegd: ‘Als je niet terugkeert, steken we jou en je zussen in brand.’ Alicia beschermde haar gezin.

“Die mannen wisten alles over haar. Ze hadden het slim aangepakt: een groomer was met een grote wagen aan komen zetten, met geld, status en liefde. En zij vertrouwde hem. Hij kwam alles te weten over haar, zij kende alleen zijn schuilnaam.

“Nog zoiets, hoe vertel je aan je ouders: “Die leuke vriend van me, op wie ik zo trots ben, brengt me naar een flat waar hij me eerst verkracht en daarna ook nog eens al zijn vrienden over me heen laat gaan’? Dat is héél moeilijk. We got to stop using adult brains to think like a child. We moeten in zulke zaken als kinderen leren denken.

“Hoe vaak heb ik niet te horen gekregen dat de meisjes logen? Kinderen beweren niet zomaar dat ze met benzine zijn overgoten, dat verzin je niet als dertienjarige. Bij een volwassene moet zo’n verhaal het alarm doen afgaan. Maar agenten en sociaal werkers willen hard bewijs.

“In de loop der jaren is een hoop bewijs verzameld”, zeg ik.

“Ja”, zegt ze, “we hebben volgens het National Crime Agency in de loop der jaren 66.000 documenten overgemaakt.”

De meeste informatie is niet gecheckt. Er is informatie vernietigd, gestolen en gemanipuleerd. En toen een meisje in het water stierf, weigerde de politie het als moord te registreren. Ze noemden het ‘een eremoord’, een eufemisme voor een weef­fout in onze multi­culturele samenleving.

“Onze informatie”, zegt Senior, “was nooit goed genoeg.”

Waarom niet?

“Het was niet gepast. It would rock the multi­cultural boat. We zouden bepaalde etnische gemeenschappen tekortdoen. Het idee van de politie en sociaal werkers was: ‘Als we vooraanstaande leden van de gemeenschap, zoals imams en ouderen, hierop aanspreken, suggereren we dat we ook aan hen twijfelen.’ Een volkomen verkeerd idee. Als ik zou vernemen dat in mijn straat vier blanke verkrachters wonen, zou ik samenwerken met de politie. Ik zou die verkrachters de straat uit willen.

“Maar zij kozen ervoor niet te spreken. Zij waren bang racistisch te worden genoemd. En kijk wat er is gebeurd: het misbruik ging gewoon door.

“Angst is het grote probleem. Wat je ook zegt, hoe voorzichtig en behoedzaam je ook bent, je zult altijd iemand kwetsen.”

Deze natie, zegt ze, durft niet meer te spreken.

“We kunnen er een grote discussie over racisme van maken, maar we moeten wel voor ogen houden waar het in wezen om gaat: kinderen wier levens worden verwoest.”

In het boek vertelt Senior het verhaal van een vader die, uit woede om wat zijn dochter in een groeps­verkrachting is aangedaan, racistische taal uitslaat. Hij wordt met zijn dochter opgepakt. De daders worden ongemoeid gelaten.

Senior: “Blanke hoog­opgeleide mannen beweren weleens op misprijzende toon dat ze niet snappen waarom vaders toestaan dat hun dochters zulke nare dingen beleven. Wel, ik ken een man die tweehonderd keer naar de politie heeft gebeld en daarvoor twee keer is gearresteerd. Toen zijn dochter tien weken lang spoorloos was, hebben ze meermaals zijn huis doorzocht omdat ze hém verdachten. Niet één keer hebben ze een huiszoeking gedaan bij de volwassenen die volgens onze informatie met het kind omgingen.”

Senior wist vanaf dag één dat politieke correctheid een obstakel voor haar werk zou zijn. Ze kende de nationaliteit van de daders. Dat de daders moslims waren, was voor haar geen relevant gegeven. Senior weigert seksueel misbruik religieus te duiden. “Bij mijn weten verkracht een religie niemand.” En hetzelfde geldt voor ras. “Je hebt ook veel blanke mannen die op het internet kindermisbruik organiseren en materiaal uitwisselen. Dat is misschien discreter, maar net zo schadelijk.”

Maar er is een cultureel gegeven, zegt ze, waar ze niet zomaar aan voorbij wil gaan. In bepaalde culturen is grooming ‘geen issue’. Enkele jaren geleden was er zo’n zaak, met buitenlandse jongemannen – ze is niet meer zeker van hun nationaliteit. Maar ze verklaarden tegenover de politie dat je in hun land seks mocht hebben met een twaalfjarige. Boos: “Is dat een excuus?”

Jayne Senior: “Meisjes vertellen ons dat Pakistaanse mannen vinden dat ze het recht hebben te oefenen op niet-moslim­meisjes. Blanke meisjes worden beschouwd als losser in de omgang, terwijl Pakistaanse meisjes maagd moeten blijven tot de dag van hun huwelijk.

“Als je in de logica van die mannen meegaat, kom je tot de meest absurde toestanden. Wij hebben een Pakistaans meisje begeleid dat door Pakistaanse mannen anaal werd verkracht. Dat deden ze, beweerden ze, zodat het meisje nog maagd zou zijn als ze trouwde.”

De werkelijkheid is niet zwart-wit. Ook bij de politie waren er in de loop der jaren mensen die geloof hechtten aan de informatie die Senior verzamelde. Die erop doorgingen en arrestaties verrichtten, wat leidde tot enkele veroordelingen. Maar dat waren buitenstaanders. De politietop van Rotherham blokte alles af. “Zonder de artikelenreeks in The Times was het dossier niet aan de oppervlakte gekomen, dat weet ik zeker. Maar ik heb doodsangsten uitgestaan: gemeente­raadsleden van Rotherham vermoedden dat ik de bron van de reeks was, en dreigden met gevangenisstraf voor het lekken van vertrouwelijke informatie.”

De conclusies van de rapporten van Binnenlandse Zaken, in 2014 en daarna ook nog eens in 2016, waren snoeihard. In Rotherham had jarenlang kindermisbruik plaatsgevonden, politie en sociaal werkers waren meer bekommerd om hun territorium dan om het welzijn van de kinderen, het argument van ‘racisme’ was een alibi om niet in te grijpen.

Het eerste rapport ging de wereld rond. Senior kreeg een audiëntie in Downing Street 10, bij de toenmalige premier David Cameron. Sarah Champion, een parlementslid van Labour uit Rotherham, stelde voor de krachten te bundelen om de klachten van kindermisbruik te behandelen, die plotseling uit alle hoeken van het Verenigd Koninkrijk kwamen aangewaaid.

Rotherham bleek allesbehalve uniek. “Als je even hard zoekt in gelijk welke andere Engelse stad, vind je precies hetzelfde”, zegt Senior.

Sarah Champion kreeg van Labour-leider Jeremy Corbyn de eretitel van minister in zijn schaduwkabinet: ze werd schaduwminister van seksueel misbruik. Maar die titel moest ze na een jaar alweer afgeven toen ze, naar aanleiding van een schandaal in Newcastle waarbij zeventien Pakistaanse mannen waren betrokken, een open brief in The Sun had laten afdrukken onder de titel: ‘Brits-Pakistaanse mannen verkrachten blanke meisjes en buiten hen uit… en het is tijd dat we het onder ogen zien’. Volgens Corbyn vloog Champion uit de bocht: er was ‘geen specifiek probleem met Pakistaanse mannen’.

Jayne Senior is inmiddels gemeenteraadslid in Rotherham. Voor Labour, jazeker, ondanks alles blijft het de partij waarmee ze zich nog het meest verwant voelt.

Maar gelukkig is ze niet in het plaatselijke politieke bedrijf. “Rotherham ontkent de feiten nog altijd. Tot voor enkele maanden ging de discussie uitsluitend over het aantal misbruikte meisjes. 1.400, dat was zogezegd schromelijk overdreven – tot het National Crime Agency de cijfers naar boven bijstelde.”

Rotherham is een stad op zoek naar zichzelf. Het ene proces van kindermisbruik volgt momenteel het andere op. Namen van agenten en politici die ook deel zouden hebben uitgemaakt van het netwerk van verkrachters circuleren. Extreem­rechts heeft al zeventien keer gemarcheerd. En in augustus 2015 werd de 81-jarige Mushin Ahmed, op weg naar het ochtendgebed, doodgetrapt door twee losgeslagen mannen die hem een groomer noemden.

“Deze stad laat een litteken na op je ziel”, zegt Senior, terwijl ze weer een sigaret aansteekt in een ijdele poging haar hoestbuien tot bedaren te brengen. Soms zou ze wel met iets helemaal nieuws willen beginnen.

Ze heeft al mooie jobaanbiedingen gekregen, maar ze kan daar onmogelijk op ingaan. Dat kan ze niet maken tegenover ‘de meisjes’, die inmiddels volwassen vrouwen zijn.

Heeft ze het gedaan omdat ze in de meisjes zichzelf als tienermoeder herkent? Ze denkt diep na. “Ik heb het gedaan omdat ik het móést doen. Het heeft te maken met op jonge leeftijd geen mama meer te hebben en zelf een goed rolmodel voor die kinderen te willen zijn. Kinderen hebben recht op een mooie en onbekommerde jeugd. En dat kon niet in deze stad.”

"De onfatsoenlijken"  kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos.