25 jaar ‘Schindler’s List’, een kwarteeuw topcinema
Al bijna twintig jaar was de naam van Steven Spielberg een synoniem voor puik entertainment. Tot hij Schindler’s List maakte: een Holocaust-drama van drie uur, in korrelig zwart-wit. Een kwarteeuw later blijkt de film nog niets aan kracht te hebben ingeboet.
Jurassic Park, op dat moment de meest succesvolle film ooit, was nog maar zes maanden oud toen Steven Spielberg besloot om zijn blockbusterreputatie danig bij te sturen. Eerder tekende hij voor kassuccessen als Jaws, Close Encounters of the Third Kind en de Indiana Jones-trilogie, maar Spielberg wilde ook graag ernstige films maken. Zoals Schindler’s List: een Holocaust-drama dat de kaap van drie uur vlotjes overschrijdt, en zijn publiek in zwart-wit confronteert met een van de donkerste episodes uit de menselijke geschiedenis.
Schindler’s List begint nog in kleur, met een joods gebed bij kaarslicht. Maar zodra die kaars dooft, dompelt Spielberg – die in de jaren 90 zijn eigen joodse geloof hernieuwde – zijn kijkers onder in het monochrome verhaal van nazi-ondernemer Oskar Schindler (een sobere Liam Neeson, voor hij de actieheld uit Taken werd), SS-officier Amon Göth (een waanzinnige Ralph Fiennes) en ruim 1.100 Poolse joden die tussen de twee in zitten. Kort samengevat: Schindler stelt een lijst van zijn joodse werknemers samen om ze te verplaatsen naar een nieuwe fabriek, zodat ze niet terechtkomen in het concentratiekamp dat Göth leidt.
Registrerende blik
De kracht van Schindler’s List ligt in de overwegend registrerende blik waarmee Spielberg zijn verhaal benadert. Terwijl zijn eerdere drama-ambities – zie: The Color Purple – verzandden in plakkerige schmaltz, vermijdt Schindler’s List overbodig sentiment. Natuurlijk is er wel eens een drammerige oneliner – Schindlers boekhouder, Itzhak Stern (een geweldige Ben Kingsley), die de lijst omschrijft als “het leven” – maar op de momenten dat andere regisseurs de kaart van de Grote Gevoelens zouden trekken, kiest de Baard voor simpele observaties. De liquidatie van het getto in Krakau filmt hij met schoudercamera, zonder nadrukkelijke soundtrack, in hard, onflatterend licht. Hij laat de gruwel simpelweg voor zich spreken.
Waar Spielbergs drama-ambities – zie: ‘The Color Purple’ – verzandden in plakkerige schmaltz, vermijdt ‘Schindler’s List’ overbodig sentiment
Wanneer hij zich toch laat verleiden tot een nadrukkelijke ingreep, voelt dat nooit aan als een goedkoop trucje. Het befaamde meisje met de rode jas, het enige spatje kleur in de film, is een vleugje poëzie, maar wel een vleugje poëzie dat de harde realiteit van de jodenvervolging benadrukt.
Sommige critici en collega’s, onder wie Stanley Kubrick, hebben het Spielberg kwalijk genomen dat hij een “positief” verhaal bracht. “De Holocaust gaat over 6 miljoen joden die vermoord worden”, aldus de regisseur van The Shining. “Schindler’s List gaat over 600 joden die gered worden.” En inderdaad, het is opvallend hoe er in de tweede helft van de film steeds meer hoop gloort door het zwartgallige cynisme dat de eerste helft kenmerkte. Spielberg bouwt die ommekeer echter zo geduldig op, dat zijn film nooit als een naïeve wensdroom aanvoelt.
De afgelopen vijfentwintig jaar zijn er heel wat Holocaust-drama’s gemaakt, van La vita è bella over The Pianist tot The Boy in the Striped Pyjamas. Maar die films kunnen Schindler’s List niet naar de kroon steken. Ook een kwarteeuw later heeft Spielbergs menselijke WO II-epos niets aan kracht ingeboet. En als de man ooit komt te gaan, zal hij evenzeer voor Schindler’s List worden herinnerd als voor Jaws en Indiana Jones.
