Direct naar artikelinhoud
ReportageNigel Farage

‘Ik ben hier omdat ik om democratie geef’, klinkt het in de zaal bij Nigel Farage’s Brexitpartij

Nigel Farage tijdens een bijeenkomst van de Brexit Partij in Edinburgh.Beeld Getty Images

De Europese Unie is géén onderwerp tijdens verkiezingsbijeenkomsten van de Brexitpartij van Nigel Farage: het gaat er over democratie. ‘Hoe kan het dat een referendumuitslag niet uitgevoerd wordt?’

Over immigratie, 350 miljoen euro en Brusselse richtlijnen gaat het allang niet meer. ‘Democratie’ is het meest genoemde woord bij rally’s van de Brexitpartij van Nigel Farage. ‘Ik ben hier omdat ik om democratie geef,’ zegt John Adams, een bouwvakker uit Preston, ‘drie jaar geleden stemden we voor Brexit en sindsdien doen ze in Westminster alles om het terug te draaien.’ Hij vergelijkt het met zijn dagen als vakbondsvertegenwoordiger: ‘Luisteren naar de leden, daar ging het om.’

Aanvankelijk had de kalende vijftiger naar een bijeenkomst in Huddersfield willen gaan, dichter bij huis, maar daar waren geen kaarten meer voor. Daarom zit hij nu met een paar duizend anderen in The Willows, een hal nabij Wolverhampton. Dit is de Black Country, het hart van Engeland waar Jonathan Coe zijn Brexitroman Middle England liet afspelen. Het is een halte van de stedentoer van Farage, wiens partij binnen mum van tijd honderdduizend leden heeft en op kop gaat in de peilingen.

Vijf jaar geleden won hij met Ukip het Britse deel van de Europese verkiezingen, maar na het referendum leek zijn rol uitgespeeld te zijn. Hij kreeg een eigen radioprogramma en gaf commentaar langs de zijlijn van het Brexitproces. De impasse heeft gezorgd voor een wederopstanding van de 55-jarige, die minder drinkt, minder rookt en elke dag begint met straffe wandelingen om zijn conditie op peil te houden. Een Farage-campagne is niet langer een vrolijke kroegentocht.

‘Ik ga niet lijdzaam toezien hoe een project van 25 jaar in rook opgaat’, roept hij op het podium, na een opkomst die dartspelers doorgaans ten deel valt. De man die al twintig jaar in het Europese parlement zit bespeelt zijn publiek als een viool. Obama! Boe! BBC. Boe! Ambtenaren. Boe! Tusk. Boe! Corbyn. Boe. May. Boehoeoeoeoe. Niet langer, zo leren de aanwezigen, gaat politiek tussen ‘right and left’, maar tussen ‘right and wrong’. Een van de kandidaten van de Brexitpartij is een revolutionair communist.

De opkomst van The Brexit Party gaat evenwel vooral ten koste van de Conservatieven.

Een bewijs daarvoor staat achter in de zaal in de persoon van Matt Slocombe, een kastelein en ciderbrouwer uit Herefordshire. ‘Ik heb altijd op de Conservatieven gestemd, maar doe het nooit meer. Ik had al mijn twijfels toen Theresa May ongekozen aantrad, en die zijn uitgekomen.’ Nu is hij regionaal hoofd en wil hij kandidaat staan voor Westminster. Dat er geen manifest is, deert hem niet. ‘Dat is de volgende stap. Partijleden kunnen via een app aangeven wat ze willen. De Vijfsterrenbeweging is ons model.’

WTO-Brexit

Waar ze het nu al over eens zijn, is een ‘WTO-Brexit’, een akkoordloos vertrek waarna gehandeld wordt middels de regels van de Wereldhandelsorganisatie. ‘Natuurlijk kunnen we dat,’ zegt Adams, ‘gewone Britten geloven meer in de kracht van hun land dan de heren bestuurders.’ Maar hoe zit het met de 48 procent die geen Brexit wil? Is May’s voorstel geen net compromis? ‘No way,’ zegt Adams, ‘Stel je voor dat uitslag andersom was geweest, was er dan ook rekening met ons gehouden?’

Voor de meeste kandidaten blijkt politiek een nieuwe wereld te zijn. ‘Twee weken geleden werd ik benaderd, en nu sta ik hier’, zegt voormalig Sky-verslaggever Martin Daubney. Dat geldt ook voor milieuwetenschapper Katharine Harborne, die drie grote passies zegt te hebben: kankerbestrijding, een soevereine natie en een schonere planeet. De meeste andere kandidaten zijn ‘entrepreneurs’, net als partijvoorzitter Richard Tice, die voorheen actief was in de Conservatieve Partij.

Hoe deze soevereine natie afgelopen decennia is veranderd, blijkt wanneer Vishal Khatri, zoon van een Indiase buschauffeur en kleermaker, een applaus krijgt in de stad waar Enoch Powell eind jaren zestig volop steun kreeg voor zijn Rivers of Blood-toespraak, waarin hij waarschuwde voor massa-immigratie. Immigratie komt niet meer ter sprake, laat staan de beruchte Breaking Point-poster. ‘We zijn geen Little Englander,’ zegt Farage, die in het verleden zijn bewondering heeft geuit voor Powell.

‘Hij heeft gevoel voor show,’ constateert de Britse sikh Madhu, met zijn tulband een opvallende verschijning tussen het overwegend blanke publiek. ‘Vishal en ik werkten samen op Heathrow, nu is hij sportmakelaar en zit ik in de danswereld’, zegt hij, een foto tonend waarop hij met Bollywoodster Shahrukh Khan poseert.  ‘Zoveel kansen biedt dit land als je hard werkt. De Britten staan bekend om hun liefde voor democratie. Hoe kan het dat een referendumuitslag niet uitgevoerd wordt?’

Kritische vragen

De termen ‘verraad’ en ‘bedrog’ vallen regelmatig. Na afloop krijgt Farage vragen als ‘Wanneer word je premier?’ Dat laatste is alleen een kans wanneer Brexit wordt geannuleerd. Kritische vragen zijn er niet, bijvoorbeeld waarom hij in 2016 nog voor een Noorwegen-model was, wat hij nu ziet als een nep-Brexit. Eerder op de dag, in Wales, had hij geweigerd te antwoorden op de vragen over de auto en het huis in Chelsea dat hij zou hebben gekregen van zijn omstreden suikeroom Arron Banks.

‘Een combinatie van furie en verbeelding’, zo omschrijft hij zijn gemoed tijdens deze campagne, ‘maar we willen positief zijn, noem het Project Cheer!’ De lijdensweg van May in Brussel is een geschenk voor Farage. ‘We zijn afgelopen drie jaar vernederd als natie en de schuldigen zitten in Londen’, oreert hij. In de zaal knikt Adams. ‘Heb je de documentaire gezien over de onderhandelingen? Daarvoor was ik 120 procent voor een No Deal-Brexit. Daarna was het 200 procent.’

Aan het einde van de avond signeert de celebrity-politicus Brexitpartij-borden met teksten als ‘Change politics for good’ en ‘The fight back begins’. Voor dat laatste voelt Toni Gale, directeur van een bouwbedrijf, zanger van rockband Shyyne en fan van voetballer John de Wolf, op wie hij lijkt met zijn Vikingkapsel. ‘We zijn niet dom. We weten waarvoor we hebben gestemd. Weet je, wij Britten vechten het best wanneer we met de ruggen tegen de muur staan. Nigel begrijpt dat.’

Kritische vragen

In theorie is de Europese Unie hartstikke democratisch. Een overdreven vrolijk voorlichtingsfilmpje is zo gemaakt (en dat deden we dan ook). Toch heeft de EU niet een al te best imago. Hoe kan dat? Onwetendheid? Vast. Onoverzichtelijke besluitvorming? Dat ook.

De Stemchecker - Europese verkiezingen
Deze kieswijzer kijkt naar wat partijen daadwerkelijk doen (en níet naar wat ze beloven in campagnes). Vergelijk uw politieke opvattingen met het stemgedrag in het Europees Parlement en kom erachter met welke partij u de meeste overeenkomsten heeft.