Eindeloos touwtrekken om Groningse ringweg

Groningen

Eindeloos monotoon boorgeluid galmt door de Oosterpoortbuurt. Vlak naast een rij arbeidershuizen en een viaduct dat onder de ringbaan door loopt, ligt een zanderige bouwplaats. Een blauwe hijskraan steekt metershoog de lucht in. Met het nodige lawaai worden hier twee- tot drieduizend ankers in de grond geboord. Die moeten straks de tunnelbak die hier komt op zijn plaats houden, roept kraanmachinist Jan Huizer door het gedreun heen. In zijn oren beschermende doppen. Een uur per anker duurt het boren gemiddeld. ‘Als het meezit, tenminste. Soms raak je iets in de bodem, dan kost het meer moeite.’

Aan de andere kant van het viaduct, aan de Meeuwerderbaan, kunnen de oordoppen eindelijk weer uit. Tot ­augustus zaten de bewoners hier ruim een halfjaar in de herrie. Frank Sciarone en zijn vrouw wonen al 25 jaar in de straat en ontvluchtten hun huis geregeld. Net als de studenten die naast hen wonen. Op nog geen tien meter afstand van hun woningen verrees een meterslange wand van witte zandzakken, die het zonlicht uit hun huizen wegnam. ‘Net de Berlijnse Muur’, zegt Sciarone schertsend. ‘Mijn vrouw is beeldend kunstenaar, zonder licht kan zij haar werk niet doen. Maar het lawaai is het allerergst.’

Over de verhoging van zandzakken loopt een tijdelijke weg. Voor de bouw daarvan moest eerst de oude oprit gesloopt worden. ‘Dat ging met grof geweld. Het werk ging vaak door van zeven uur ‘s ochtends tot zeven uur ‘s avonds, ook op zaterdag. Oordoppen hielpen niets, hoorndol werden we ervan. Vrachtverkeer reed continu heen en weer. Mijn privacy was ook weg: de tijdelijke weg is net zo hoog als mijn slaapkamer, de bouwlieden keken recht naar binnen’, vertelt studente Lyanne Levy. De aannemer bood Sciarone en zijn vrouw hotelovernachtingen aan om aan de herrie te ontsnappen. ‘Maar je kunt niet maandenlang in een hotel bivakkeren.’

mooie plannen

De straat is een van de vele plekken in de stad waar sinds begin dit jaar aan de zuidelijke ringweg wordt getimmerd. Ter hoogte van de Meeuwerderbaan wordt de zuidelijke ringweg – die nu nog hoog over het viaduct heen loopt – verdiept aangelegd.

Op papier zien de plannen er mooi uit: boven de verdiepte weg komen overkappingen, waarop een plantsoen moet komen. De weg loopt dwars door Groningen en is een van de belangrijkste verkeersaders. Het toenemende verkeer vroeg om verbetering van de doorstroom; vooral in de spits kon de weg het verkeer niet meer aan.

Hard nodig, beamen ook Levy en ­Sciarone. Want dat willen zij wel helder hebben: op de plannen hebben ze niets tegen. ‘Uiteindelijk gaat de situatie er flink op vooruit. Het gaat ons om de manier waarop het gebeurt. Alle prioriteit ging naar het verkeer. Met ons als omwonenden werd geen rekening gehouden.’

Manager Bert Kramer van aannemersbedrijf Herepoort – verantwoordelijk voor het bouwproject – kent de verhalen. Meermalen dronk hij thee met Sciarone en de andere leden van Orzo, de vereniging van omwonenden rond Ring Zuid. Ze bespraken de klachten, hij probeerde mee te denken. Maar de aannemer bevindt zich in een spagaat: de geluidsoverlast is slechts een van de problemen op zijn bord. Het bouwproject kampt vanaf het eerste begin met fikse tegenslagen.

vertraging

De bouw is nog geen jaar bezig, maar heeft nu al jaren vertraging opgelopen. Mede daarom werd afgelopen zomer zo hard doorgewerkt aan de Meeuwerderbaan: om die vertraging in te halen. Van alles ging mis: het begon vorig jaar november met een rechtszaak van de Groningse Vleermuiswerkgroep en de Natuur- en Milieufederatie, waardoor de benodigde kap van bomen werd uitgesteld. Vervolgens zorgden vrieskou, regen en hitte voor verschillende problemen. Ook het niet kunnen plaatsen van een tunnel en personeelstekort heeft voor oponthoud gezorgd.

De problemen zijn exemplarisch voor vergelijkbare bouwprojecten binnen de ring, zegt Kramer. ‘Bij zo’n weg die dwars door de stad loopt, heb je constant te maken met allerlei belangen. Het is enorm lastig om die allemaal te behartigen. Daarin moeten we telkens keuzes maken: het belang van de een druist vaak recht in tegen dat van een ander. Een tijd terug wilden we ergens bouwen: overdag kon het niet vanwege schoolkinderen, en ­ ’s nachts hadden vleermuizen er last van. In dat speelveld zit je steeds: kies je voor de ecologie, bewoner, bestuurder, of luister je naar degene met de grootste mond?’

De aannemer vergelijkt de Groningse situatie met de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. ‘Daar zag je hetzelfde. Bovendien zit je ook nog eens in een soort glazen huis: iedereen vindt er wat van, dat maakt het extra ingewikkeld. Het draagvlak van de omgeving wil je ook niet verliezen.’

Vanwege de grote vertragingen moet aannemer Herepoort nu terug naar de tekentafel. Deze week werd bekend dat een onafhankelijke adviescommissie gaat kijken hoe het project nog vlot te trekken is en welke belangen er voorgaan. Kramer: ‘Dat is moeilijk, maar ik verwacht er zeker wat van. Bovendien hebben we al zoveel gedaan: de stekker er nu uittrekken, dat zou kapitaalvernietiging zijn.’ Buurman Frank Sciarone bekijkt ondertussen of hij nadeelcompensatie kan krijgen. ‘De bouw hier gaat nog jaren duren. En we kunnen nergens heen; probeer je woning onder deze omstandigheden maar eens te verkopen. Zo’n bouwput voor de deur hadden we nooit kunnen voorzien.’ <

Gerald Bruins

Waarom lopen grote projecten als de aanleg van spoorlijnen, tunnels en rondwegen zo vaak vertraging op, en vallen ze duurder uit? ‘Het zijn uiterst complexe operaties, omgeven met veel ruis’, zegt Rients Dijkstra, hoogleraar stedenbouwkundig ontwerp aan de Technische Universiteit Delft. Hij was tot voor kort rijksadviseur op het gebied van infrastructurele en stedelijke projecten.

De Ring Zuid, een ringweg van twaalf kilometer dwars door de stad Groningen, is in 2023 klaar, drie jaar later dan gepland. De kans is groot dat het project nog meer vertraging oploopt, want de komende maanden ligt het werk stil.

Het Groningse project is niet het enige dat dit lot treft. Zo wordt in Amersfoort al jaren gesteggeld over de zogeheten westelijke ontsluiting, een traject van 2,5 kilometer waarvoor een stuk bos moet worden gekapt. Nu de uitvoering nadert en de Raad van State als hoogste rechter bezwaren definitief van de hand heeft gewezen, neemt het protest toe. Overal in het land liggen ring-, rond- of randwegen die of later werden opgeleverd en/of duurder uitpakten. Dat gebeurde ook met een aantal bekende megaprojecten: de Betuwelijn, de Noord-Zuidlijn in Amsterdam en de HSL-Zuid naar de Belgische grens.

te laag bedrag

Soms gaat het al mis bij de aanbesteding, vertelt Dijkstra. Een onderneming voert een te laag bedrag op, waarvoor zij het project zegt te kunnen uitvoeren. ‘Zo sleept het bedrijf de opdracht binnen. Maar tijdens de bouw of aanleg blijken er dan opeens allerlei meerkosten te zijn.’ Daarnaast heeft de opdrachtgever, meestal de overheid, de neiging voor de goedkoopste aanbieder te kiezen. ‘Als experts om je heen zeggen dat het project voor dat lage bedrag kan worden uitgevoerd, zeg dan maar eens nee.’ Dat brengt Dijkstra bij de rol van beslissers, vaak politici. ‘Een wethouder of provinciebestuurder wil graag een politieke erfenis nalaten. Als de prijs te hoog is, komt het project nooit van de grond, redeneren ze.’

Is de aanleg of bouw eenmaal begonnen, dan kan ook van alles misgaan. ‘Het is niet mogelijk te voorspellen wat er precies gaat gebeuren.’ In Groningen blijkt de aannemer bijvoorbeeld moeilijk aan bouwvakkers te kunnen komen. ‘En nu gaat het zo goed met de economie, dat de aannemingsbedrijven de prijzen opvoeren.’ Dijkstra doet een willekeurige opsomming: een archeologische vondst in de bodem, moeilijk uit te voeren ontwerpen van ingenieurs of ontwerpers, bodems die anders in elkaar zitten dan vooraf onderzocht en actiegroepen die hun protesten opvoeren naarmate de uitvoering dichterbij komt. ‘In dat laatste geval doen politici, zeker als er verkiezingen aankomen, al gauw beloften. Bijvoorbeeld een tunnel om overlast voor de bewoners van een wijk te beperken. Dat drijft de kosten op.’

Grote bouwprojecten zijn zo ingewikkeld dat je ‘bijna niet kunt verlangen in één keer in de roos te mikken’, zegt Dijkstra. ‘Dat kun je vooraf niet verwachten.’ <