EU27 maakt haast met plannen voor harde brexit

De EU27 geeft vol gas bij de voorbereiding van de noodplannen voor een harde brexit. Niet uit overtuiging of vermaak, de 27 lidstaten blijven hopen op een akkoord dat een ordelijk vertrek van de Britten uit de Unie garandeert. Maar ze willen niet langer gegijzeld worden door het zieltogende politieke drama in Londen. "We hebben langzamerhand te maken met een failed state, dan moet je op alles voorbereid zijn", zegt een hooggeplaatste EU-ambtenaar.

In Brussel was het overleg over de noodplannen de afgelopen weken al in een stroomversnelling gekomen, de ontwikkelingen van de laatste dagen in Londen - frontaal verzet tegen het brexitakkoord, de bijna-val van de Britse premier May - hebben de 27 overtuigd van de noodzaak er een schep bovenop te doen. "Het is vijf voor twaalf", schrijft EU-president Tusk in zijn uitnodigingsbrief aan de regeringsleiders voor de EU-top vanavond.

Lees ook

Theresa May overleeft cruciale vertrouwensstemming in partij

May mag door met de volgende Houdini-act om de brexit te voltooien

Geen eenvoudige opgave, die noodplannen, ook al zijn de Britten er niet bij betrokken. De 27 lidstaten lopen op eieren. De noodmaatregelen zijn bedoeld om de schade van een harde brexit te beperken. Te veel en te uitgebreide plannen zouden door Londen als aanmoediging kunnen worden opgevat om met slaande deuren te vertrekken: "Zie je, het valt best mee." Bovendien zou een fijnmazig vangnet bedrijven belonen die bewust hebben nagelaten zich op de brexit voor te bereiden.

De EU komt daarom met een beperkt aantal noodplannen, alleen voor 2019 en louter ter bescherming van Europese burgers en bedrijven. Verder moeten de lidstaten zelf aan de slag (aanwerven douaniers), net als de ondernemers. "Het gaat om het opvangen van de eerste en hardste klappen", zegt een betrokkene.

Kussen voor transport

Transport is een sector die de EU per se van een reddingskussen wil voorzien. Bij een harde brexit vervallen per 30 maart volgend jaar de huidige rechten van Britse luchtvaartmaatschappijen om op het Europese vasteland te vliegen, wordt het vrachtvervoer geconfronteerd met beperkingen en grenscontroles en zou de Britse Eurostar niet zomaar meer op Europese rails mogen rijden.

Om complete chaos te voorkomen, is de EU bereid Britse luchtvaartbedrijven landingsrechten te geven, maar fors minder dan nu. Britse passagiers behouden hun eenmalige veiligheidscheck, zodat ze bij een overstap in de EU niet met hun koffer hoeven te slepen. Luchtvaartmaatschappijen in Britse handen (British Airways, Iberia) moeten die eigendomsrechten overhevelen naar een Europese rechtspersoon.

Voor het vrachtvervoer voorzien betrokken experts lange files bij Rotterdam, Calais, Dover en Zeebrugge. Europese truckchauffeurs staan dan net zo vast als Britse, de export naar Groot-Brittannië komt in gevaar. De voorgestelde speciale maatregelen tegen administratieve rompslomp bij de grensovergangen helpen echter maar in beperkte mate.

Burgerrechten

Dan is er de financiële sector, zeer belangrijk voor de Londense City maar ook voor de EU. Ook hier is de Unie bereid tot een tijdelijke noodoplossing maar eveneens met beperkte reikwijdte. Banken en verzekeraars doen er goed aan in de EU kantoren op te richten.

Het soepelst is de EU bij de rechten van de circa 1 miljoen Britse burgers op het vasteland. Die mogen niet de dupe worden van de kamikazepolitiek in Londen, de EU stuurt daarom aan op behoud van zo veel mogelijk rechten (op werk, verblijf, kinderbijslag). Het is geen altruïsme dat de Unie hier drijft, ze verwacht eenzelfde opstelling van Londen voor de ruim 3 miljoen Europese burgers in Groot-Brittannië. Tekenend in dezen is de belofte van de EU straks Britten te vrijwaren van een visum als ze op vakantie willen in Europa, maar alleen als Londen datzelfde doet voor Europeanen.