Wordt India het nieuwe China? "Het land neemt beproefde recepten over"

Het wordt wel vaker gezegd: reizen door India betekent een aanval op je zintuigen. De chaos, het verkeer, het lawaai, de geur, de kleuren, de mensen, het eten, de schoonheid - maar ook de lelijkheid soms. Nu het land in een stroomversnelling is terechtgekomen, lijkt dat alles nog versterkt.

Voor onze reportages reisden we de voorbije weken kriskras het land door. Van New Delhi tot Jaipur, van Chennai tot Goa, van Pune tot Mumbai. De verkiezingen in India gebeuren immers op verschillende plaatsen op verschillende tijdstippen. Elke twee dagen het vliegtuig op of urenlang in de wagen. Onderweg zie je hoe India in een razendsnel tempo aan het moderniseren is, maar toch ook blijft worstelen met oude demonen zoals extreme ongelijkheid en armoede.

Je moet al hard je best doen om niet aan het China van de vroege jaren 2000 te denken: eindeloze bouwwerven met kranen, arbeiders die in de loden hitte wegen, bruggen, metro’s en luchthavens aanleggen. Volledig nieuwe steden die uit de grond gestampt worden. Het gaat hard in India. In de voorsteden van de hoofdstad New Delhi verrijzen nieuwe technologische hubs zoals Noida en Gurugram. 

Onder premier Modi werden sinds 2014 honderden miljarden euro's geïnvesteerd in nieuwe wegen, spoorlijnen, (lucht)havens en digitale infrastructuur zoals het UPI-betalingssysteem. Om de hygiëne op het platteland te verbeteren zijn 115 miljoen openbare toiletten gebouwd.

India lijkt aan dezelfde inhaalbeweging bezig die China maakte toen het lid werd van de Wereldhandelsorganisatie in 2001. Met zogeheten Speciale Economische Zones wil het buitenlandse investeerders aantrekken. Het hoopt de rol van China als ‘werkplaats van de wereld’ over te nemen. Stijgende lonen, een bevolkingskrimp en een koude technologische oorlog met de VS hebben China minder aantrekkelijk gemaakt.

Het is ook de ambitie van premier Modi om van 'Make in India' een kwaliteitslabel te maken en het centrum voor export te worden. Modi probeert die rol van China als fabriek van de wereld over te nemen. Jaarlijks komen er miljoenen Indiërs bij op de arbeidsmarkt die bereid zijn om aan lage lonen te werken. Bovendien hoopt hij te profiteren van het groeiende anti-Chinees klimaat dat door de VS gevoed wordt.

Maar ondanks de economische groei van rond de 7 procent (tegenover hooguit 4 à 5 procent in China), is van die 'shift naar India' nog weinig in huis gekomen. De verhuis van grote buitenlandse bedrijven blijft uit. Wie aan goedkope lonen massaal consumptiegoederen wil laten produceren, wijkt van China eerder uit naar Vietnam, Bangladesh of zelfs Ethiopië. Maar niet naar India.

India en China hebben al decennialang een grensconflict. Bij gevechten in de Himalaya vielen daarbij in 2020 tientallen doden. Bovendien onderhoudt China nauwe banden met India’s aartsrivaal Pakistan.

India probeert daarom ook de invloed van China in de regio terug te dringen, zeker nadat Peking in het kader van de Nieuwe Zijderoute massaal had geïnvesteerd in Sri Lanka en de Malediven. India verbood trouwens ook al eerder TikTok, dat eigendom is van het Chinese Bytedance.

Op de koop toe baart ook de toenadering tussen Rusland en China India kopzorgen. Van oudsher onderhoudt New Delhi nauwe banden met Moskou. Trouwens, net als China heeft India altijd geweigerd om de Russische invasie in Oekraïne te veroordelen. Nu China en Rusland hechter worden, zie je dat India een aantrekkelijkere partner wordt voor het Westen. Ook dat verklaart het positivisme rond India van de jongste tijd.

Toch zijn de banden tussen de Chinese en Indiase leiders sterker dan op het eerste gezicht lijkt. Dat zegt Suhasini Haidar, een Indiase journaliste bij The Hindu. "Toen hij eerste minister was van de staat Gujarat is Narendra Modi verschillende keren naar China gereisd om het Chinese groeimodel te bestuderen."

"En sinds hij premier is, heeft Modi een behoorlijke intieme relatie ontwikkeld met Xi Jinping. Modi heeft Xi meer ontmoet dan enige andere leider: ze hebben elkaar 18 keer apart gesproken en hij heeft China 5 keer bezocht in de periode tussen 2014 en 2020."

Na het openlijke grensconflict in het noorden is de relatie bekoeld, maar toch is duidelijk dat Modi bewondering heeft voor het Chinese model. "In interviews noemde hij China vroeger een verwante Aziatische partner met een gelijkaardige omvang en bevolking, waar India zeker van kon leren." 

Ondanks hun verschillende politieke overtuiging, hebben de 2 leiders ook veel gemeen, zegt Haidar. "Het zijn allebei sterke leidersfiguren die als doel hebben om hun land vooruit te helpen. Maar ze koesteren ook allebei bittere gevoelens. Zo willen ze "elke morzel van het vaderland" heroveren, in het geval van India gaat het dan natuurlijk om Pakistan en het betwiste gebied met China. Allebei spreken ze over "de eeuw van vernedering - in het geval van India gaat het om eeuwen - waarin buitenlanders hun land domineerden." 

Ook qua beleid gaat India de afgelopen jaren steeds meer de richting van China uit. "India neemt beproefde recepten van China wel degelijk over", zegt Suhasini Haidar. "We zien hier trouwens ook hoe vrije meningsuiting wordt beperkt, bovenop het verbod op buitenlandse ngo's als Amnesty International of Greenpeace en het aan banden leggen van de pers." 

Dat India op weg zou zijn om het nieuwe China te worden, vindt Suhasini Haidar "een afschrikwekkend maar weinig waarschijnlijk scenario". "Wij Indiërs zijn te gehecht aan onze democratie om ons zomaar de les te laten spellen. We hebben ook nog te veel interne problemen. Als India iets van China zou kunnen leren dan is het een productiecentrum worden voor export. Daar zijn we voorlopig niet in geslaagd."