Elke dag een nieuwe wet: "Niet de hoeveelheid is het probleem, wel de onduidelijkheid"

Van politici wordt wel eens beweerd dat ze lui zijn. Maar als het op wetten aankomt, mogen we hen gerust ijverig noemen. Er zijn deze legislatuur 1.775 wetten bij gekomen of gewijzigd. Dat is 10 procent meer dan in de vorige regeerperiode. Opgesplitst per parlement zijn dat 536 Vlaamse decreten, 334 Brusselse ordonnanties en 905 federale wetten.

Van de nieuwe eindtermen en de coronamaatregelen, tot het statuut van deurwaarders en diplomatieke missies in Kosovo. Bijna elke dag is er een nieuwe wet bij gekomen. Het lijkt heel wat, maar experten zijn niet meteen verbaasd.

"We hebben gewoonweg veel wetten nodig", zegt Nicolas Bouteca, politicoloog aan de universiteit van Gent. "Er moet steeds meer geregeld worden door de politiek. Die moet voor allerlei problemen in de samenleving een oplossing vinden. Denk aan milieuproblematiek of migratie. We kunnen moeilijk stoppen met wetten maken, omdat we er al veel hebben."

Jeroen Van Nieuwenhoven, kamervoorzitter bij de Raad van State, deelt dezelfde mening. "Je zou concrete wetten kunnen schrappen en ze vervangen door algemene regels. Maar dat maakt de zaak net onduidelijker. In sommige landen bestaat er bijvoorbeeld een systeem van one in, one out. Voor er een wet bij komt, moet er een geschrapt worden. Maar dat is geen groot succes gebleken."

Er zijn wel veel wetten, maar het echte probleem ligt elders, volgens Van Nieuwenhoven. "Het hoeft niet problematisch te zijn dat er veel wetten bij komen, zolang die maar voldoende duidelijk en toegankelijk zijn. Dat is nog een werkpunt voor de overheid. Verandert er iets dat een impact heeft op veel burgers? Maak er dan een brochure van of zorg voor een informatiecampagne, zodat mensen op de hoogte zijn." 

"Ook bedrijven of organisaties moeten zich houden aan alle regels die op hen van toepassing zijn. Maar om die te begrijpen, kunnen ze soms niet anders dan een beroep te doen op een jurist die de wetten voor hen in bevattelijke taal vertaalt. Dat moeten we zoveel mogelijk proberen te vermijden."

Dat wetgeving ook een politiek spel is, wordt duidelijk wanneer je nagaat in welk jaar de wetten goedgekeurd werden. Omdat niet elk parlementair jaar een volledig kalenderjaar is, kijken we naar het gemiddeld aantal nieuwe wetten per maand. In dit laatste jaar van de legislatuur zijn er verhoudingsgewijs opvallend meer wetten goedgekeurd.

Enerzijds is het logisch dat er meer wetten bij komen aan het einde van de regeerperiode, omdat de voorbereiding van een nieuwe wet enige tijd vraagt. Anderzijds schuilt er ook een politieke strategie achter, volgens politicoloog Bram Wauters van de universiteit van Gent.

"Elke regeringspartij heeft haar eigen specifieke programma. Als de ene partij een wet van de andere partij mee goedkeurt, is het omdat ze dezelfde toegeving ook omgekeerd kan verwachten. Dit soort van 'package deals' zie je vaker op het einde van een regeerperiode. Want dan dringt de tijd. Als een partij nog iets met zekerheid wil realiseren, moet het voor de verkiezingen gebeuren." 

80 procent van de aangenomen wetten kwam er op initiatief van de ministers, dat zijn zogenaamde wetsontwerpen. De wetsvoorstellen, ingediend door parlementsleden, zijn ook bijna uitsluitend van de hand van iemand van de meerderheid. Oppositiepartijen hebben dus weinig invloed op wetgevend vlak.

"Dat is een verhouding die je in veel democratieën ziet", weet Bouteca. "De meerderheid bepaalt de wetten. En als er al eens voorstellen van de oppositie goedgekeurd worden, kosten die meestal geen geld. De begroting wordt door de regering opgesteld, en ligt vast. Daarvan afwijken door onvoorziene wetten goed te keuren, is moeilijk. De echte kracht van de oppositie is de regering controleren."