Test-Aankoop maakt de rekening: zo duur is België écht

Simon November: "Tabellen van het prijzenobservatorium tonen: tussen januari 2006 en januari 2018 zijn de prijzen in België met 25 procent gestegen. Maar brood is bijvoorbeeld 38 procent duurder geworden, verse vis 73 procent, aardappelen 70 procent, maar de prijs van andere verse groenten is met 5 procent gedaald. Veel producten zijn ook goedkoper geworden. Iedereen heeft dat vast al gemerkt bij elektronica en huishoudtoestellen. Sinds 2006 zijn fornuizen en ovens bijna 18 procent goedkoper geworden. Audio- en videotoestellen kosten 61 procent minder dan 12 jaar geleden. Computers zelfs 70 procent. 

Een wasmachine kostte in 2004 gemiddeld 459 euro, in 2014 nog maar 368 euro. De trend is nog spectaculairder op lange termijn. Volgens een Duitse studie kostte een wasmachine in 1959 2.200 Duitse mark, omgerekend 4.700 euro. Maar wasmachines gingen toen dertig, veertig jaar mee, dat is nu wel anders.

Veel produceren aan lagere kwaliteit en de consument sneller doen vervangen, is vandaag het devies."

Ivo Mechels: "Mensen snakken wel weer meer naar duurzame oplossingen: kijk naar het succes van repaircafés. Die repaircafés vullen een gat dat verkopers en fabrikanten hebben gelaten, want er wordt nog bitter weinig hersteld. Voor fabrikanten is een toestel vervangen vaak goedkoper. Het milieu is daar de dupe van."

Volgens de online database Numbeo is België het op vijftien landen na duurste land ter wereld. De Europese toplanden zijn Zwitserland, Luxemburg en Denemarken; Kosovo is het goedkoopst.

November: "Ik was vorige week in Porto, het leven is daar merkelijk goedkoper. Tussen kerst en nieuw was ik in Kopenhagen: een totaal ander verhaal. Een cappuccino kost daar makkelijk 7 euro. Noorwegen is nog erger, daar betaal je al snel 25 euro voor een pizza. België zit tussen Portugal en Scandinavië in. (Schuift een grafiek op tafel) Denemarken is het duurste land voor voeding en niet-alcoholische dranken. Zweden is het duurst voor kleding, IJsland voor alcohol. Polen en Roemenië zijn dan weer heel goedkoop. België zit 9 procent boven het gemiddelde."

Het interessantst zijn de prijsverschillen met de buurlanden. Ik citeer hier 'Nele uit Dessel', die door Het Laatste Nieuws geïnterviewd werd op de parking van een Nederlandse supermarkt: 'Alles is hier goedkoper: vis, vlees, groenten en fruit. Maar bij frisdrank, melk en kaas is het prijsverschil het grootst.'

November: "Winkelen in het buitenland loont, dat hebben we in 2016 zelf onderzocht. Vlees is in België 19 procent duurder dan het Europese gemiddelde. Zuivel is 13 procent duurder, vis 10 procent en brood 8 procent. In Duitsland en Nederland zijn voeding en drank merkelijk goedkoper."

Mechels: "In 2012 hebben we 5.000 prijzen onderzocht: soms betalen we tot 37 procent meer dan in andere landen. Portugal en Spanje zijn vanzelfsprekend vriendelijk voor de Belgische portefeuille, maar ook in buurlanden is er een duidelijke bonus. Een koelvriescombinatie van Ikea kostte bijvoorbeeld in Duitsland 200 euro minder dan in België. Handig is dat je de prijsverschillen nu gewoon online kunt controleren, in dit geval door naar de Belgische én naar de Duitse website van Ikea te kijken."

Volgens Comeos, de belangenvereniging van de handelaars, gaat elk jaar 2,7 miljard euro verloren omdat Belgen over de grens gaan winkelen. Doen jullie het zelf? 

November: "Ik woon in Leuven ­ dat is té ver van de grens."

Mechels: "Dan geef je je winst uit aan brandstof en verdoe je je tijd. Ik woon in het noordoosten van Antwerpen: als wij een uitstapje naar Nederland maken, kunnen we net zo goed iets meenemen. Voor sommige grensbewoners is het een gewoonte geworden: waarom niet?"

Hoe verklaart u de prijsverschillen met de buurlanden? 

November: "De vergelijking met Nederland legt enkele oorzaken bloot. De loonkost is er één van: Nederlandse supermarkten zetten veel jobstudenten in om de rekken te vullen en mensen te bedienen. Bij ons is de btw op voeding en drank ook hoger, en de etiketten op de verpakking moeten in twee talen gedrukt zijn. »De Belgische afzetmarkt is ook gewoon kleiner. Daardoor staan supermarkten zwakker tegenover producenten wanneer ze onderhandelen over de prijs. Zeker als je weet dat Belgen graag een groot assortiment hebben: wij hebben veel meer keuze dan de Nederlanders."

Witte kassa

Merkproducten zijn in België opvallend duurder dan in het buitenland. De producenten zouden de automatische loonindexering misbruiken: als ze de prijzen verhogen, volgt de consument toch.

November: "Mja. Andersom zetten de supermarkten de producenten ook onder druk. De concurrentie tussen supermarkten is moordend. Daar gaan we op termijn mee moeten oppassen. Als CocaCola zijn prijzen moet verlagen, kan het zijn recept niet veranderen, maar een klein Belgisch bedrijfje dat garnaalsalade maakt, zal wel minder garnalen in een potje stoppen. De supermarkten zetten de producenten onder druk, en die zetten op hun beurt de boeren onder druk."

_{(Lees verder onder de foto)}

Mechels: "Ik heb vroeger eindeloos gediscussieerd met de groothandel. Zij zeiden: 'De consument bepaalt de prijs.' Dat klopt natuurlijk niet: de supermarkt doet dat. De consument heeft geen flauw benul van wat de dingen eigenlijk kosten. Als je een kip aan 2 euro in de rekken legt, zal iedereen die kip in de kar leggen, terwijl 4 euro eigenlijk nog te weinig is. De groothandelaars bepalen de normen waar boeren en kwekers aan moeten voldoen, en die worden fijngeknepen in de prijzenoorlog tussen de supermarkten. Je zou ervan schrikken hoeveel geld aan verschillende handen blijft plakken tussen boerderij en bord. De Boerenbond klaagt terecht dat het niet de boeren zijn die rijk worden, maar de tussenschakels."

Huismerken zijn in ons land populairder dan elders: heeft dat met de dure merkproducten te maken? 

November: "Dat kan. De goedkoopste huismerken vind je bij Aldi en Lidl. Die leunen kwalitatief trouwens goed aan bij de huismerken van andere supermarkten. Het huismerk van Colruyt is bijvoorbeeld al gauw 25 procent duurder dan de producten die je bij Aldi en Lidl vindt. Delhaize maakt zich dan weer sterk dat het lokale producten gebruikt, waardoor de huismerken iets duurder zijn: dat is marketing, maar voor mij is het wel een argument."

Jullie supermarktenquête is een handige richtlijn voor de prijsbewuste winkelaar. Colruyt is sinds jaar en dag de goedkoopste. 

November: "De voorsprong wordt kleiner, maar ze zitten nog altijd onder de prijzen van Albert Heijn. Colruyt wil de goedkoopste zijn. Delhaize en Carrefour hanteren een andere strategie: je hebt er meer winkelcomfort, de openingsuren zijn ruimer en het assortiment is breder."

Mechels: "De supermarktenquête focust op de prijs, maar zegt niks over de kwaliteit van de producten. De inhoud van een potje fruityoghurt kan verschillen, naargelang het van een groot merk of een huismerk is. Let niet altijd alleen op de prijs, is daarom onze boodschap."

Bent u zelf een bewuste consument? 

Mechels: "Ik probeer zo vaak mogelijk onze tests te raadplegen. Dit weekend stond ik voor de vaatwastabletten en ben ik even met mijn smartphone gaan opzoeken: 'Wat zeggen wij daarover?' Dat kost een minuut." 

Bij de meeste supermarktketens kan je ook online bestellen. Je bespaart tijd en geld omdat je impulsaankopen vermijdt. Maar je betaalt soms wel servicekosten, en sommige producten blijken online duurder dan in de winkel. 

November: "Online kopen bij supermarkten is meestal duurder, al is het verschil klein. In 2015 bestelden we producten in verschillende webshops. Bij Colruyt waren 26 van de 30 producten uit onze korf goedkoper in de winkel dan online."

Frisdrank is bij ons duurder dan in de buurlanden. Een oorzaak daarvan is de omstreden frisdranktaks van de regering-Michel, die sinds de invoering al vaak werd opgetrokken. 

Mechels: "Een zuiver budgettaire maatregel die als een gezondheidsmaatregel wordt verkocht. Een paar eurocenten doen mensen niet minder cola drinken, maar de maatregel levert de schatkist wel enkele tientallen miljoenen op ­ geld dat vervolgens níét gebruikt wordt voor preventie."

Ook alcohol is fors duurder geworden: 50 procent sinds 2006. De accijnzen verhogen was ongeveer de eerste maatregel die de regering-Michel nam. 

November: "We hebben de prijzen van een twintigtal verschillende lessen vergeleken in België en in onze buurlanden. In de meeste gevallen is België het duurst. Luxemburg is vanzelfsprekend het goedkoopst. België is nog altijd 8 procent goedkoper dan het Europese gemiddelde, maar dat komt omdat in Scandinavië de prijzen ongelofelijk veel hoger liggen."

De bierprijs is sterk gestegen, en dat heeft niet alleen met accijnzen te maken. 

November: "Sinds 2010 is de prijs van bier met 23,5 procent gestegen. Naast de accijnzen is ook de dominante positie van Inbev een oorzaak. Bierproducenten weten dat de Belgische consument bereid is meer te betalen voor een pintje ­ wellicht maken ze daar misbruik van. De Europese Commissie is onlangs een procedure gestart tegen Inbev, omdat het Belgische handelaars had verboden om Inbev-bier goedkoper in te voeren vanuit de buurlanden. Bier is bij ons duurder dan in Nederland en Duitsland."

Een pintje bier op café drinken is ook slecht voor het budget: cafés en restaurants zijn sinds 2006 liefst 40 procent duurder geworden.

November: "Bij ons zijn cafés en restaurants sneller duurder geworden dan in de buurlanden. Dat heeft met de aankoopprijzen te maken, maar ook met de loonkost. Die is tussen 2008 en 2014 met 40 procent gestegen ­ in Frankrijk bijvoorbeeld maar met 3 procent."

Heeft die prijsstijging ook niet te maken met de witte kassa, die zwartwerk onmogelijk heeft gemaakt? 

November: "Dat weet ik niet, maar het zou wel kunnen kloppen. Het probleem is ook dat er te veel cafés zijn in België, er is te veel concurrentie. Het enige wat horeca-uitbaters kunnen doen, is de prijzen verhogen en hopen dat hun café goed genoeg is waardoor de klanten blijven komen. Maar ik neem aan dat cafés ook te lijden hebben onder Netlix, smartphones en de alcoholcontroles. De tijd dat je met anderhalve promille vrolijk in de auto kon stappen, is gelukkig voorbij."

Goedkoop vliegtuig

Het mag een verrassing heten: autorijden is de laatste tien jaar relatief goedkoper geworden. De totale kost ­ aankoop, onderhoud, verzekering en brandstof ­ is minder gestegen dan het algemene prijsniveau.

November: "Dat komt vooral door de brandstofprijs, in 2012 lagen de prijzen hoger dan nu.De oorzaak daarvan is overproductie: de klassieke oliestaten zijn blijven pompen om te kunnen concurreren met het Amerikaanse schaliegas."

Een liter super 95 is bij ons merkelijk goedkoper dan in Frankrijk en Nederland. Dat merk je aan de lange wachtrijen aan de benzinestations aan de grens. Als die Fransen en Nederlanders komen tanken, kunnen ze meteen sigaretten inslaan. Een pakje Marlboro kost in Frankrijk drie euro meer dan bij ons.

Mechels: "Sinds 2006 zijn sigaretten 70 procent duurder geworden, van mij mag daar gerust nog wat bij. Van tabak zijn we geen fan."

Terug naar de auto. Kunnen we besparen door die in het buitenland te kopen? 

November: "Franse auto's zijn een pak goedkoper in Spanje dan in ­ jawel ­ Frankrijk en België. Soms is het prijsverschil groot genoeg om er profijt uit te halen, maar er komt wel wat bij kijken. Je moet de auto in België krijgen. Als je zelf rijdt, moet je een transitplaat betalen; als je een transportfirma inhuurt, kost dat ook geld. Daarna moet je de auto hier nog inschrijven en Belgische btw betalen."

Volgens de Amerikaanse reiswebsite GoEuro.com is transport over het algemeen duur in België. Alleen Zwitserland en Oostenrijk doen slechter. Tickets van De Lijn en de NMBS werden op 1 februari weer duurder. 

November: "Ondanks die prijsverhogingen valt het bij ons nog wel mee, vind ik. Alleen: de dienstverlening is niet goed genoeg. Er zijn veel vertragingen meer dan de NMBS wil toegeven ­ en het klopt dat de trein niet kan concurreren met de auto. Als vijf vrienden naar zee willen, zijn ze bijna altijd goedkoper af met de auto."

En misschien zelfs met het vliegtuig. 

November: "Dat is inderdaad soms zo. Een Britse student reisde twee jaar geleden van Sheffield naar Shenield, bij Londen, een trip van zo'n 280 kilometer. Hij nam het vliegtuig naar Berlijn en stapte daar op een vlucht naar Londen. Hij maakte een ommetje van 1.600 kilometer, want dat was tien euro goedkoper dan een rechtstreeks treinticket. »Vliegen is eigenlijk heel duur, maar de luchtvaart wordt zwaar gesubsidieerd. Op diesel betaal je accijnzen en btw, op kerosine niet. Op buskaartjes betaal je 6 procent btw, op vliegtickets nul. De prijs van een vliegticket dekt absoluut de werkelijke kost niet, laat staan de milieuschade."

Ik heb de indruk dat reizen in het algemeen goedkoper is geworden. 

November: "Klopt: het was nooit zo goedkoop om op reis te gaan. De klassieke pakketreis staat onder druk, onder meer door Ryanair. Als je bij hen een goedkoop ticket hebt geboekt, kan je doorklikken naar een pagina met hotels, zo zetten ze de reisbureaus onder druk. Hotels zijn ook goedkoper geworden door booking.com, waarmee mensen makkelijk kunnen vergelijken."

Mechels: "Toen ik jong was, kon ik me geen vliegticket veroorloven. Ik vertrek binnenkort naar vrienden aan de Ierse Westkust. Vroeger zou ik tot in Oostende gelift hebben, daar zou ik de boot naar Dover nemen. Dan liftte ik heel Engeland door tot in Holyhead, waar ik de boot naar Dublin nam. De rest deed ik met de trein. Ik was drie dagen onderweg. Nu heb ik voor vijftig euro een vliegticket geboekt en zal ik er door het tijdsverschil op één uur zijn."

Pakje uit China

We hebben al veel goed nieuws geraapt, maar we kunnen het niet ontkennen: het leven wordt duurder, vooral door de energiefactuur. 

Mechels: "Als de spilindex de voorbije jaren werd overschreden, kwam dat meestal door de stijging van de energieprijzen. Daarom verlaagde de regering-Di Rupo in 2014 de btw op elektriciteit naar 6 procent ­ een positieve maatregel. De huidige regering heeft die beslissing teruggeschroefd, met het gekende gevolg."

We betalen ons blauw aan elektriciteit. Op de Duitsers en Denen na, betaalt niemand in Europa meer. 

November: "Een gemiddeld gezin ­ twee ouders, één kind, een jaarlijks verbruik van 3.500 kilowattuur ­ betaalde in 2014 632 euro. In 2017 was dat al 1.000 euro. De huidige regering heeft de schijf gratis elektriciteit afgeschaft. De distributeurs moeten nu ook vennootschapsbelasting betalen, waardoor ze hun tarieven verhoogd hebben. En dan was er de Turteltaks, die sinds dit jaar gelukkig is afgeschaft."

Mechels: "Energie is dé grote slokop in het huishoudbudget. Al jaren hameren wij op betaalbare energie ­ met wisselend succes."

Het verbruik zelf vormt maar een klein onderdeel van de totale elektriciteitsfactuur. Dat de factuur zo hoog oploopt, komt door de taksen en de distributienettarieven. 

November: "Deze regering zegt dat ze met de taxshift de koopkracht van de mensen heeft verhoogd. Dat is een vestzak-broekzakoperatie: de winst vloeit via de elektriciteitsfactuur terug naar de schatkist.» MECHELS «De stroomfactuur is een verkapte belastingbrief geworden. Wij snappen wel dat de overgang naar hernieuwbare energie geld kost, wij zijn niet tegen een energieheffing, als ze maar transparant is."

Heeft het nog zin om van leverancier te veranderen? 

Mechels: "Zeker, dat kan je voor elektriciteit en gas samen drie- tot vierhonderd euro per jaar opleveren. Als mensen mij zeggen dat ze overstappen te veel gedoe vinden, zeg ik vaak: 'Geef mij uw facturen.' Twee minuten, langer duurt het niet. Als je wilt veranderen, volstaat een mail naar de nieuwe leverancier: die doet de rest."

Ook water uit de kraan is duurder geworden. 

November: "Zeg maar véél duurder. Tussen 2005 en 2016 is de prijs in Vlaanderen met 60 procent gestegen en in Brussel met 42 procent. We moeten opletten dat water geen luxeproduct wordt. Oorzaak van de stijging is de saneringsbijdrage: de kost van het afvoeren en zuiveren van rioolwater. Vroeger kreeg je 15.000 liter gratis, maar ook dat is afgeschaft."

Nog een donkerrood cijfer in het huishoudboekje: telecommunicatie. 

November: "We kunnen zonder aarzelen zeggen dat de Belg veel te veel betaalt voor internet en digitale televisie. Overal in Europa zijn de prijzen gedaald maar in België gaat het veel trager. Dat komt door het duopolie van Proximus en Telenet. Orange biedt nu ook internet en tv aan, maar tweeëneenhalve provider is niet genoeg: door dat gebrek aan concurrentie liggen de prijzen te hoog. Vooral de bundels zijn extra aantrekkelijk voor de providers, omdat ze weten dat mensen bijna nooit overstappen eens ze in zo'n bundel zitten."

Slechts 3 procent verandert van provider. 

November: "En daar maken ze misbruik van: ze verhogen stelselmatig hun prijzen. Het klopt dat de kosten hoger liggen in België en dat de dekkingsgraad hoog is, maar dat staat lang niet in verhouding tot de prijzen."

Misschien kunnen we de pijn verzachten door met ons peperduur internetabonnement online te shoppen: is kopen op het internet voordeliger? Volgens Bill Gates creëert het een perfecte vrije markt, met de laagst mogelijke prijzen tot gevolg. 

November: "Op het internet heb je meer keuze en kan je beter prijzen vergelijken en voor de goedkoopste kiezen.Maar online shoppen is niet per se goedkoper dan gewoon winkelen. Je hebt er wel twee weken tijd om je te bedenken. Terugsturen is een luitje van een cent geworden, waardoor mensen er misbruik van maken. Studenten kopen bijvoorbeeld een duur kostuum en sturen dat ná het galabal terug. 

Online shoppen is enorm makkelijk voor de klant maar het heeft een grote ecologische en maatschappelijke prijs. In 2016 reden er 431.000 bestelwagens rond op onze wegen. Vorig jaar werden er 76.000 nieuwe ingeschreven. We mogen er ook van uitgaan dat de magazijniers van die online giganten niet al te best betaald worden."

Over de prijszetting van online winkels doen wilde verhalen de ronde. 

November: "In de VS is al bewezen dat je adres bepaalt hoeveel je betaalt voor een product: wie in een betere buurt woont, betaalt meer. Zo transparant is e-commerce dus niet. De mogelijkheden zijn enorm, maar tegelijk zijn ook de gevaren toegenomen."

Gewoon googelen is al een risico: betalende adverteerders staan bovenaan de resultatenlijst. 

November: "Vaak zijn het malafide handelaars die Google betalen. Slotenmakers, bijvoorbeeld. Als je in de gietende regen voor een gesloten deur staat en je bent je sleutel kwijt, bel je zonder veel nadenken gewoon de eerste. Als je daarna een factuur van vierhonderd euro krijgt, heb je geen verhaal."

Mechels: "Online geldt hetzelfde advies als offline: vergelijken loont. Wie altijd het eerste het beste kiest, wordt in de luren gelegd. Een ander gevaar van online kopen zijn impulsaankopen. Eén klik volstaat."

Veel mensen kopen inmiddels massaal bij Alibaba, de Chinese tegenhanger van Amazon waar je naar verluidt vaak een slag kunt slaan. 

Mechels: "Ik ben nog niet verder geraakt dan Amazon. Mijn zoon koopt al jaren kabeltjes online. Ik herinner me het eerste Chinese pakje dat bij ons thuis aankwam: het was de tijd van het antraxalarm, toen politici brieven met wit poeder in de bus kregen. Toen ik dat pakje met Chinese karakters zag, wilde ik ermee naar de politie gaan. Pieter heeft me nog net kunnen tegenhouden. Hij lacht mij er nog altijd mee uit."

Vastgoedbubbel

We hebben het nog niet gehad over de factuur der facturen: de belastingbrief. Van alle OESO-landen betalen alleen de Fransen en de Denen meer belastingen.

Mechels: "Daar worden boeken over geschreven en ik wil me er niet vanaf maken met een populistische boutade. Maar ik betaal graag belastingen, als ik weet dat mijn geld goed besteed wordt. Het is een dooddoener, maar we weten dat dat níét zo is. We zijn niet tevreden."

November: "Over onderwijs mogen we niet klagen: de lagere school is gratis voor alles wat nodig is om de einddoelen te halen. Voor de rest bestaat er een maximumfactuur. En we mogen ook blij zijn met onze gezondheidszorg."

Op de Health Consumer Index staat België op de vierde plaats, en Nederland eerste. De wachtlijsten zijn hier wel minder lang dan in Nederland. 

November: "Die toegankelijkheid heeft een prijs. Een Belgische patiënt betaalt 17,8 procent van de kosten: minder dan in Zwitserland, maar een pak meer dan in de buurlanden."

Mechels: "Dat brengt ons bij de ereloonsupplementen: het kan niet dat een arts een meervoud factureert enkel omdat een patiënt een éénpersoonskamer heeft gekozen."

Geneeskundige zorg is de laatste jaren nog iets duurder geworden: ook weer het gevolg van besparingen. Het remgeld van bepaalde consultaties is opgetrokken, net als het deel dat patiënten zelf moeten betalen voor neussprays, maagzuurremmers en antibiotica. 

November: "Dat wordt aangekondigd als een maatregel tegen overconsumptie, maar het zijn verdoken prijsverhogingen. Een nog groter probleem zijn de prijzen van bepaalde medicijnen tegen kanker of tegen zeldzame ziekten. Het gebeurt dat bedrijven een patent verwerven en van de ene dag op de andere de prijs vermenigvuldigen. De kosten daarvan swingen stilaan de pan uit, de sociale zekerheid kan dat niet blijven dragen. Tussen 2003 en 2014 steeg de kost voor de overheid met 70 procent, voor de patiënt met 42 procent. Gelukkig voor de patiënt bestaat ook daar een maximumfactuur: als het remgeld de grens overschrijdt, betaal je de rest van het jaar niets."

Ook redelijk onbetaalbaar: een rusthuisverblijf. Dat kost nu al gemiddeld  1.665 euro per maand. 

November: "Klopt. Vroeger trokken senioren in bij hun kinderen, nu verblijven ze steeds langer in verzorgingstehuizen: die omslag heeft een hoge kost.  In de meeste rusthuizen mag het dagmenu maar vijf of zes euro kosten. Er is ook te weinig personeel om voor die mensen te zorgen, ze zitten vaak alleen. Over het algemeen is wat je krijgt mager voor het fortuin dat je betaalt: veel mensen moeten hun familiewoonst verkopen om het rusthuis te kunnen betalen."

Dat brengt ons bij het laatste hoofdstukje: wonen. Over de Belgische vastgoedmarkt lees je de meest uiteenlopende dingen. 

November: "Over het algemeen liggen vastgoedprijzen toch redelijk hoog, zeker in Brussel en Vlaanderen."

De Property Index van Deloitte toont wat je kunt kopen met 200.000 euro: in Londen een zakdoek van 14 vierkante meter, in Brussel 69 vierkante meter. Het Belgische gemiddelde is 94 vierkante meter, het Europese 114. 

November: "We zitten natuurlijk pal in het centrum van Europa, tussen Londen, Parijs en Amsterdam. In 2005 is de woonbonus ingevoerd. Wie sindsdien een lening afsluit voor zijn eigen en enige huis, krijgt een belastingvermindering zolang de lening loopt. Verkopers weten dat natuurlijk ook, dat heeft de prijzen omhoog gejaagd. De woonbonus is nu teruggeschroefd maar vastgoed blijft duur:­ het is de vraag wanneer de bubbel barst."

Mechels: "Bij ons is het geen kwestie van speculatie: de meeste mensen wonen in hun eigendom, dat vinden we belangrijk. 75 procent van de mensen is eigenaar, de rest huurt. In Duitsland of Nederland is dat omgekeerd."

Voor jonge mensen wordt het stilaan toch erg moeilijk om een huis te kopen? 

November: "Tenzij je naar Quaregnon verhuist, is wonen heel duur, zeg maar onmogelijk voor jonge mensen. Tenzij ze een hulplijn kunnen inroepen: de mama en de papa."