Doorploeteren als een kat met 9 levens: Theresa May overleeft cruciale vertrouwensstemming

Niet meer 117 dan van de 317 Conservatieve fractieleden gaven aan een nieuwe partijleider en premier te willen, waarmee de schade voor haar beperkt is gebleven. Haar val zou hebben geleid tot chaotische taferelen en mogelijk een harde brexit, zonder akkoord met de EU. May kan nu een jaar lang niet worden uitgedaagd door partijgenoten.

Om weifelaars over de streep te trekken beloofde een emotionele May eerder op de dag niet als leider te zullen doorgaan tot en met de verkiezingen van 2022 – iets wat ze altijd wel van plan was. Ze deed de belofte tijdens een bijeenkomst van het 1922 Committee, waarin alle fractieleden zitten die geen deel uitmaken van ’s lands regering. Het zorgde, zo meldden aanwezigen, tot een traan op een wang van een minister. Binnen de partij bestaat grote bewondering voor het doorzettingsvermogen van de 62-jarige partijleider, maar minder voor haar politiek inzicht.

Vanaf het begin van haar premierschap heeft May flinke blunders begaan. Van het niet geruststellen van Europese burgers op het eiland tot haar pogingen het parlement buiten het brexit-proces te houden; van het onvoorbereid in werking stellen van artikel-50 tot het verspelen van haar parlementaire meerderheid in tussentijdse verkiezingen. Vanaf het begin was het beëindigen van vrij verkeer van personen haar centrale voornemen bij de uitvoering van de brexit. Hierdoor beperkte ze haar opties, zoals de zachte brexit die de referendumuitslag beter zou weerspiegelen.

Lees ook

May mag door met de volgende Houdini-act om de brexit te voltooien

Grote onvrede

Binnen haar regering bestaat bovendien grote onvrede over haar autocratische optreden. “Ze schrijdt voorzichtig voort en heeft een fameus oog voor detail”, schreef de prominente Conservatief Crispin Blunt in de brief waarmee hij zijn vertrouwen had opgezegd. “Delegeren ligt niet in haar natuur. Dat kan in sommige omstandigheden als een grote kracht worden gezien, maar in andere gevallen een verschrikkelijke zwakte. Dat hebben we gezien bij de ongelukkige relatie tussen haar en de achtereenvolgende brexit-ministers.”

Blunt was een van de parlementariërs die afgelopen dagen actie had ondernomen om haar af te zetten. Voor haar critici was maandag het uitstel van de Lagerhuisstemming over haar akkoord de druppel. May werd uitgelachen in The House of Commons en vluchtte dinsdag een dag wanhopig naar het vasteland om hulp te zoeken bij Europese leiders. Het uitstel bood de leden van de European Research Group, de brexit-ultra’s, de kans hun langverwachte stemming te forceren. Terwijl ze in Brussel was arriveerde de 48ste brief bij Brady, de voorzitter van de 1922 Committee, waarmee er genoeg waren om een vertrouwensstemming te forceren.

Brady stelde May op de hoogte, waarna de premier woensdagochtend, staand naast een kerstboom, een korte verklaring gaf voor Downing Street 10. Ze betoogde dat “het veranderen van een leider op dit moment niet in het nationale belang is”, en dat Labour-leider Jeremy Corbyn van de oppositie de enige winnaar zou zijn. Buckingham Palace werd geïnformeerd over een mogelijke leiderschapswisseling en May zegde een bezoek aan Dublin af. Ministers en loyalisten begonnen via Twitter één voor één hun steun voor de premier wereldkundig te maken.

Geanimeerd vragenuurtje

Rond het middaguur ging May naar het Lagerhuis om, onder toeziend oog van haar echtgenoot Philip, de wekelijkse Kamervragen te beantwoorden. Ze gingen niet alleen over de brexit, maar ook over wachttijden bij de Eerste Hulp, gevallen van wiegendood en de problemen bij de aanleg van de nieuwe Londense metro. May leek het bijzonder geanimeerde vragenuurtje als een vorm van ontspanning te beleven.

Oppositieleider Corbyn eiste daar met woedende stem dat Kamerleden nog voor het kerstreces kunnen stemmen over het brexit-akkoord. Hij beweerde dat de vijandelijkheden binnen de Conservatieve Partij “geen relevantie hebben voor de levens van gewone mensen”.

In de middag had een meerderheid van de Conservatieven reeds publiekelijk hun steun beloofd, maar een waarschuwing was op zijn plaats. “Er zijn gewervelden, ongewervelden en er zijn Conservatieve Kamerleden,” had een Tory tegen de BBC gezegd. Met andere woorden: ze zijn bijzonder flexibel, ook waar het gaat om loyaliteit. Margaret Thatcher dacht bij een vergelijkbare situatie eind 1990 ook dat ze op steun kon rekenen van haar partij, om te ontdekken dat ze bij de eerste stemmingsronde weliswaar genoeg stemmen had gehaald, maar toch te weinig om door te kunnen gaan. (Saillant detail: Thatcher was in Parijs toen de coup begon, voor Europese zaken.)

Kat met negen levens

Verschil met toen is dat het Verenigd Koninkrijk nu 109 dagen verwijderd is van de grootste naoorlogse gebeurtenis: de brexit. Een leiderschapsstrijd had daarom op het slechtst denkbare moment gekomen en zou de oudste politieke partij van het land grote schade hebben berokkend. De EU zou stevig balen van het verlengen van de artikel-50 procedure, om de Conservatieve Partij de kans te geven orde op zaken te stellen.

In plaats daarvan mag de premier als een kat met negen levens doorploeteren met het verkopen van haar gedoemde deal, wat mogelijk ook nog tot een vertrouwensstemming in het parlement zal leiden. Binnen de Conservatieve Partij zal de veertigjarige oorlog over Europa doorsudderen. Gezellig zal het niet zijn geweest bij de kerstborrel van de regeringspartij, die toevallig ook op woensdag was gepland.