Dit is waar Merkel en Poetin het wél over kunnen hebben in Meseberg
Zaterdag spreken Angela Merkel en Vladimir Poetin elkaar voor de tweede keer in drie maanden tijd. In Meseberg zullen ze het niet hebben over de sancties of Ruslands systematische pogingen multilaterale instituties te verzwakken, vermoedt politicoloog Stefan Meister. Waarover wel? En wat zijn de heetste hangijzers?
De gaspijpleiding Nord Stream 2
Het hoogst op de agenda van gemeenschappelijke belangen staat gaspijpleiding Nord Stream 2, waardoor Russisch aardgas vanuit Vyborg diep onder de Oostzee door naar Duitsland vloeit. De in 2011 geopende eerste leiding transporteert ongeveer 50 miljard kubieke meter aardgas per jaar. Door de geplande tweede leiding moet dat volume worden verdubbeld.
Veertig procent van het in Duitsland verbruikte aardgas komt uit Rusland. Toen Trump het over de Duitse afhankelijkheid van Russisch gas had, had hij dus een punt. Te meer omdat 51 procent van de aandelen Nord Stream in handen is van het Russische staatsgasbedrijf Gazprom.
Ook binnen de EU is de pijpleiding al jaren een splijtzwam – waaruit maar weer blijkt dat Trump de vuren waarop hij olie gooit met enige zorg uitkiest. Nord Stream maakt het voor Poetin makkelijker het aardgasnetwerk over land desgewenst in te zetten als instrument voor ‘energiechantage’ jegens Oekraïne of de Baltische landen.
Zomerpaleis
In SlotMeseberg is de sfeer een stuk intiemer dan in de kanselarij in Berlijn. Dat Merkel en Poetin gebruik kunnen maken van dit hagelwitte slot, dankt Merkel aan een moedige burgemeester van het nabijgelegen dorpje Gransee. Na de Duitse capitulatie in 1945 smeekte die het Rode Leger het paleis niet op te blazen, zoals gepland was. De smeekbede werd verhoord.
Merkel heeft de politieke gevoeligheid van Nord Stream onderschat, vindt politicoloog Meister. Duitsland heeft het gas nodig, net als de andere Europese deelnemers aan Nord Stream: Frankrijk, Oostenrijk en Nederland. Meister denkt dat Merkel wel zal proberen bij Poetin concretere uitspraken te ontlokken over de hoeveelheden aardgas die Gazprom nog langs de Oekraïne-route, een van de routes waarlangs Duitsland Russisch gas krijgt, laat vloeien – dan heeft ze tenminste nog iets waar ze haar Europese tegenstanders mee kan paaien.
Poetin wil vaart zetten achter het Nord Stream-project. Met oog op de dreigende nieuwe sancties van Trump zijn extra gasinkomsten meer dan welkom.
Syrië en de terugkeer van vluchtelingen
Ook met oog op de wederopbouw en toekomst van Syrië hebben Duitsland en Rusland in toenemende mate overlappende belangen. Niet voor niets was bij Merkels ontmoeting met Lavrov in juli ook opperbevelhebber van de Russische strijdkrachten Waleri Gerasimov aanwezig.
De belangen lijken ver uit elkaar te liggen. Poetin wil het regime van de Syrische dictator Assad stabiliseren. De EU, dus Merkel, ziet het liefst een Syrische toekomst zonder Assad. Maar Meister ziet in de EU het besef groeien "dat er in het Syrische vredesproces voorlopig ook een rol voor Assad is weggelegd".
Bruiloft
Voordat Vladimir Poetin zaterdagmiddag een ontmoeting heeft met Merkel in Berlijn, landt hij eerst in Oostenrijk. Daar woont hij de bruiloft bij van Buitenlandminister Karin Kneissl. Zij is onafhankelijk, maar kwam op voordracht van coalitiepartner FPÖ in het kabinet. Critici in Oostenrijk en ver daarbuiten vrezen dat zijn uitnodiging een toenadering betekent tussen de pro-Russische FPÖ en het Kremlin.
Politiek zou het Merkel, wier positie is verzwakt door de rechtse wind binnen haar eigen CDU/CSU, goed uitkomen als een deel van de in Duitsland levende vluchtelingen de komende jaren naar Syrië terug kan keren. Daarvoor is ze afhankelijk van Poetins contact met Assad.
Nu lijkt Poetin ook om een gunst te willen vragen: hij wil dat de EU de wederopbouw van Syrië financiert, omdat Rusland het kan noch wil. En wie geld uit Europa wil, moet bij de Duitsers zijn, weet ook Poetin.
Op 7 september vindt in Turkije een Syrië-top plaats. Daar zal behalve Poetin, Merkel en Erdogan, ook de Franse President Macron aanwezig zijn. De Amerikaanse president vliegt voor zover bekend niet naar Istanbul.
Oekraïne
De Russische annexatie van de Krim en de gevechtshandelingen in Oost-Oekraïne hebben de Duits-Russische betrekkingen sinds 2014 bevroren. Nu lijkt er aan die bevriezing een voorlopig einde te komen, zonder dat er schot zit in de situatie.
Nog steeds vinden er in Oost-Oekraïne gevechtshandelingen plaats waarbij het Russische leger waarschijnlijk betrokken is, ondanks het officiële staakt-het-vuren. Tijdens de ontmoeting in mei in Sotsji kwamen Poetin en Merkel overeen dat Rusland akkoord zou gaan met een VN-vredesmissie in Oost-Oekraïne. Met die plannen is nog weinig gebeurd.
Verder vermoedt Meister in Meseberg symbolische verklaringen over samenwerking met Iran, ondanks de Amerikaanse sancties. "Toch zullen zowel de Russen als de Duitsers in de praktijk nauwelijks meer in Iran investeren. Maar ze geven er wel een duidelijke boodschap mee af aan Washington."