Facebook accepteerde nepadvertenties voor Provinciale Statenverkiezingen
Het blijkt zeer eenvoudig om advertenties op Facebook te zetten die met onwaarheden Nederlandse verkiezingen proberen te beïnvloeden. Dit ondanks de uitgebreide aandacht voor desinformatie op sociale media en de pogingen van Facebook om dit eruit te filteren.
Redacteuren van Brandpunt+ dienden zes nepnieuws-advertenties in die tijdens de Provinciale Statenverkiezingen, op 20 maart 2019, op Facebook zouden verschijnen. Drie ervan zouden alleen worden getoond aan potentiële PvdA- of juist VVD-stemmers en bevatten bijvoorbeeld het bericht dat de plaatselijke stembussen gesloten zijn en morgen weer openen. De overige drie advertenties bevatten leugens over de partijleiders in de regering.
Facebook accepteerde één advertentie niet. Daarin staat dat Sybrand Buma (fractievoorzitter CDA) de huizenprijzen omhoog drijft om zelf rijk te worden. Er was een verklaring nodig dat de advertentie geen discriminerende inhoud bevat, daarna zou zij volgens Facebook opnieuw in behandeling worden genomen. De berichten dat premier Mark Rutte miljoenen verdient aan het afschaffen van de dividendbelasting en dat Gert-Jan Segers (fractievoorzitter Christenunie) zich tot de islam had bekeerd, werden probleemloos geaccepteerd.
Een advertentie van vijfduizend euro zou naar schatting zo’n 700 duizend mensen bereiken. Wel is het de vraag hoe lang ze na publicatie online zouden blijven: gebruikers hebben de optie om advertenties te rapporteren. Uiteraard trokken de redacteuren de advertenties voor publicatie weer in.
Manipulatieve advertenties
De afgelopen twee jaar is uitvoerig aandacht geweest voor desinformatie op Facebook. Afgelopen mei gaf het Amerikaanse Congres meer dan drieduizend opruiende en manipulatieve advertenties vrij waarmee Russen de presidentsverkiezingen van 2016 probeerden te beïnvloeden.
Facebook controleert een deel van de advertenties met kunstmatige intelligentie en een deel met medewerkers, volgens een woordvoerder. Het bedrijf onderzoekt de zaak, details daarover geeft het niet vrij.
Ongewenste inhoud
20.000 medewerkers die de veiligheid van het sociale platform moeten bewaken heeft Facebook wereldwijd in dienst. Een jaar eerder waren het nog zo’n 10.000 mensen. Een groot deel van hen houdt zich bezig met het modereren van ongewenste inhoud. Hier valt nepnieuws onder, maar bijvoorbeeld ook pornografische beelden of racistische berichten. Kunstmatige intelligentie die tekst, links en afbeeldingen beoordeelt, staat hen bij met het opsporen van inhoud die tegen de gebruikersvoorwaarden ingaat.
Dat het zo makkelijk is om schadelijke nepadvertenties te publiceren, is geen verrassing voor Jan van Dijk, hoogleraar nieuwe media aan Universiteit Twente. Facebook heeft de middelen niet om alles goed te controleren, zegt hij. ‘Dat kan ook niet anders, gezien de enorme hoeveelheid die gecontroleerd moet worden.’
‘De beste oplossing ligt bij de gebruikers’, denkt hij. ‘Zij kunnen desinformatie rapporteren en zelf inschatten hoe betrouwbaar een bericht is. Onder andere via campagnes en onderwijs. Nepnieuws is een realiteit waar we mee moeten leren omgaan.’
Wie bepaalt wat waar is?
‘Iedereen is vrij om informatie te verspreiden’, zegt Alexander Pleijter, universitair docent online journalistiek aan Universiteit Leiden. ‘Er is geen wettelijk verbod op het plaatsen van desinformatie. Regels opstellen is gevaarlijk, want wie bepaalt wat waar is? In hoeverre willen we dat de overheid of Facebook, een buitenlands bedrijf, bepaalt wat wij wel en niet te zien krijgen?’
Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken zei donderdag te denken aan een overheidscampagne over het herkennen van nepnieuws. ‘Het gaat er daarbij om dat mensen nep en echt leren onderscheiden. Mensen moeten alles kunnen zeggen’, benadrukt ze via haar woordvoerder.
Meer over nepnieuws en Facebook
Beoogde overheidscampagne moet Nederlander helpen nepnieuws te herkennen in verkiezingstijd.
Kan kunstmatige intelligentie valse berichten niet gewoon automatisch opsporen?
Voor de buitenwereld moet geheim blijven hoe Facebook werkt. Intussen worden onervaren krachten overspoeld met gruwelijke teksten en beelden.