Direct naar artikelinhoud
Analyse

Wat is er de komende maanden mogelijk voor Michel II?

Premier Michel vertrekt naar de koning.Beeld Francis Vanhee

Met het aanbieden van het ontslag van zijn regering heeft premier Michel gisteren meteen ook de campagne voor de verkiezingen van 26 mei voor geopend verklaard. In theorie gaat Michel II straks dus in lopende zaken, maar wat is er de komende maanden echt nog mogelijk?

Een ding kan Michel II niet meer afgenomen worden: de regering mag dan wel maar tien dagen bestaan hebben, het waren tien historisch unieke dagen. “Dit was de eerste keer dat we een echte minderheidsregering kenden die het vertrouwen van het parlement niet had. Dat was in het verleden wel het geval”, zegt professor grondwettelijk recht Stefan Sottiaux (KU Leuven).

Gisteravond rond acht uur trok Charles Michel naar de koning, een uurtje later volgde een mededeling van het paleis dat de koning dat ontslag in beraad houdt. Dat zou erop kunnen wijzen dat Michel nog een uitweg ziet, zegt Sottiaux. “De koning neemt zijn beslissingen namelijk louter op basis van de informatie die hij van de eerste minister krijgt. Dus wie weet kreeg hij het signaal dat een doorstart, eventueel met andere partners, toch nog een optie is.”

Zelfs wanneer de koning het ontslag van de regering aanvaardt, wordt het parlement niet automatisch ontbonden

Die kans lijkt echter bijzonder klein. De linkse oppositie, en met name Groen, hield de deur vooraf wel op een kier om Michel te ondersteunen. Dat hij gisterenmiddag een zware toegift deed in het parlement door onder meer de verlaging van de btw op elektriciteit op tafel te leggen, droeg daartoe bij. Maar actief in een regering stappen, dat is nog een ander paar mouwen. Bovendien is Michel dan ook zijn Vlaamse zusterpartij kwijt. Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten stelde gisteravond in Terzake onomwonden dat “een ander soort regering, een linkse regering, nooit de bedoeling geweest is”.

Premier Michel komt bij de koning het ontslag van zijn regering aanbieden.Beeld Photo News

Geen vervroegde verkiezingen

Wellicht koopt de koning nu dus vooral even tijd door de komende dagen de partijvoorzitters van de verschillende parlementaire fracties te ontvangen. Tegen morgen, als er plenaire vergadering is in de Kamer, zou hij de politieke situatie naar verluidt uitgeklaard willen zien. Tot zolang worden de parlementaire werkzaamheden wellicht opgeschort.

Dat het daarna tot nieuwe verkiezingen komt, is nog lang niet zeker. Zelfs wanneer de koning het ontslag aanvaardt, wordt het parlement niet automatisch ontbonden. “Daarvoor moet de premier een motie indienen”, zegt Sottiaux. “Vervolgens moet een meerderheid van het parlement, dus 75 plus 1 van de 150 Kamerleden, die motie goedkeuren. Alleen als dat gebeurt, zullen er vervolgens binnen de veertig dagen vervroegde verkiezingen plaatsvinden.”

Behalve N-VA is er geen enkele partij die daarop aanstuurt. Ook Groen niet, liet fractieleider Kristof Calvo verstaan. “Ook al zou het misschien wel interessant zijn voor onze partij, we geloven niet dat het in het belang zou zijn van het land.” Dat werd volmondig beaamd door Gwendolyn Rutten. “Er is toch niemand in dit land die gelooft dat als er vervroegde verkiezingen komen, er een regering gevormd zal worden voor 26 mei?” Een visie die ook MR deelt. 

Kristof Calvo (Groen).Beeld Francis Vanhee

Het idee is dat vervroegde verkiezingen enkel tijdverlies zijn. Dan kan een regering in lopende zaken nu nog meer betekenen, denken de meeste partijen. De 541 dagen dat de regering-Leterme II in lopende zaken was na de verkiezingen van 2010, liggen nog vers in het geheugen. Die regering worstelde zich door de nadagen van de economische crisis, stuurde een militaire missie naar Libië en het parlement nam op eigen kracht wetgevende initiatieven waarvoor wisselende meerderheden gezocht werden.

‘Een ander soort regering, een linkse regering, is nooit de bedoeling geweest’
Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten (in ‘Terzake’)

Dat kan nu in principe opnieuw, zegt Sottiaux. “In lopende zaken zijn er vier dingen mogelijk. De regering mag dringende ingrepen doen die ingegeven worden door een uitzonderlijke crisis, het dagelijkse bestuur uitvoeren waarvoor geen nieuwe beslissingen nodig zijn en het reeds besliste beleid voortzetten. Daarnaast kan het parlement op eigen initiatief resoluties aandragen en wetten aannemen, zolang het daar een meerderheid voor vindt.”

Dat is de theorie. Of er de komende maanden ook echt nog veel zal gebeuren, is maar de vraag. Want het grote verschil met 2010-2011 is dat er toen net een verkiezing achter de rug was. Nu zit er eentje aan te komen. Met andere woorden: met het aanbieden van het ontslag van zijn regering heeft Charles Michel in één beweging de campagne voor geopend verklaard.

Atoma-schriftjes

Heel interessant wordt daarom ook hoe erg N-VA de komende weken de communautaire trom zal roeren. Volgens de legende, door N-VA de wereld ingestuurd bij de start van de Zweedse coalitie in 2014, ligt er ergens in een kluis een Atoma-schriftje. Daarin zouden afspraken staan over het heropenen van de communautaire discussie in 2019. Maar om een nieuw rondje staatshervorming te kunnen beginnen na de verkiezingen, moeten deze legislatuur nog enkele grondwetsartikelen voor herziening vatbaar verklaard worden. Een initiatief dat de regering doorgaans neemt.

Dat kan ze nog doen, zegt Sottiaux, zelfs in lopende zaken. Maar zowel de Kamer als de Senaat zullen die beslissing dan moeten goedkeuren. De kans dat dat gebeurt, is alweer miniem. Geen enkele democratische partij staat te springen voor een nieuwe staatshervorming. Maar het spook van de Atoma-schriftjes duikt ongetwijfeld nu al op in de nachtmerries van Open Vld en CD&V. Wanneer zou blijken dat zij vier jaar geleden effectief akkoord gegaan zijn met een herziening van die grondwetsartikelen, is dat gefundenes Fressen voor N-VA. En tegen de achtergrond van die bitsige strijd, zal het nog moeilijk zijn om eender welk akkoord af te sluiten.