De boekenreeks 'De zeven zussen' verkoopt als zoete broodjes, zonder ook maar één recensie. Hoe kan dat?

Op een koude decemberavond vijf jaar geleden stond de Ierse auteur Lucinda Riley in haar keukenschort naar de nachtelijke hemel te kijken. Toen ze de sterrencluster Plejaden opmerkte, in de volksmond ook wel ‘De zeven zussen’ genoemd, begon het idee te rijpen voor de reeks die ondertussen in verschillende landen hardnekkig in de boeken-top twintig blijft hangen. Een reeks over geadopteerde zussen die, wanneer hun adoptievader sterft, elk op zoek gaan naar hun roots, met behulp van mysterieuze aanwijzingen die hij hen in briefvorm bezorgt. 

“Toen de puzzelstukjes in elkaar begonnen te passen, tintelde mijn hele lichaam. Ik riep mijn man en kinderen dat ze onmiddellijk naar beneden moesten komen omdat ik een groots idee had. Natuurlijk kwam enkel de hond aangelopen”, lacht de schrijfster wanneer we haar opzoeken in haar Londense huis aan de Thames.

“Het ging allemaal heel snel. In een enkele avond waren de grote verhaallijnen van alle zussen op papier gezet en had ik hun namen bedacht. Ik wist meteen dat ik iets bijzonders in handen had, maar ik kon er mijn vinger nog niet op leggen.” Rileys voorgevoel zat er niet naast. De uitgebrachte boeken – in België en Nederland zijn het er ondertussen al vier – van de zeven­delige reeks worden in honderd landen verkocht en in vierendertig talen vertaald. Ook Hollywood toont al interesse voor de wereldwijde bestsellers.

Mond-aan-mondreclame

“Niet kwaad, hè”, vindt uitgever Sander Knol van Xander Uitgevers. Hij is verantwoordelijk voor de Nederlandstalige publicatie van het werk van Lucinda Riley – een voorrecht dat hem eerder toevallig te beurt viel. “Een aantal jaren geleden was ik in Noorwegen, waar ik stapels van haar boeken zag liggen. Ik had nog nooit van haar gehoord, maar ik bleef haar overal tegenkomen. Ik heb me toen een Engelstalig exemplaar aangeschaft en was meteen verkocht: Lucinda schrijft echte pageturners met inhoud.”

Knol contacteerde prompt Rileys manager – haar echtgenoot Stephen Riley – die een beetje uit de lucht viel. Hij wist Knol te vertellen dat de boeken al in verschillende talen succesvol waren uitgebracht, maar nog niet in het Nederlands. “Ze hadden heel wat grote Nederlandse spelers gecontacteerd, maar steeds zonder gehoor. Van mijn bestaan was hij niet op de hoogte, we zijn immers een jonge uitgeverij.”

Die gelukstreffer legde Knol en zijn uitgeverij geen windeieren. Van de Nederlandse vertaling zijn al zo’n 300.000 exemplaren verkocht (op papier en als e-book), en de eerste roman die vorig jaar in België uitkwam, passeerde al 100.000 keer langs de kassa. Zowel op bol.com als in Fnac en Standaard Boekhandel staat Lucinda Riley al maanden in de top drie van best verkochte boeken – en dat zonder recensies in de Vlaamse of Nederlandse media. Het succes van de Zeven zussen-reeks is puur het resultaat van mondelinge reclame: vrouwen die elkaar de reeks aanprijzen in besloten ‘chick­lit’-Facebookgroepen of bij de koffie.

Leven om te schrijven

“Met mij moet je niet over cijfers praten, dear”, wuift de auteur onze felicitaties weg. “Er staat een gigantische mentale muur tussen de creatieve kant en de financiële kant, en met die laatste kant heb ik niets te maken. Ik wil niet weten of een boek het goed of slecht doet, want daar ondervind ik te veel druk van. Plots heb je een publiek en denk je bij ieder woord dat je tikt aan de miljoenen mensen die het onder ogen kunnen krijgen. Ik weet dat het cliché is om te zeggen, maar ik doe dit echt niet voor de faam of het geld. Ik schrijf niet om te leven, ik leef om te schrijven.”

Riley timmert al vijfentwintig jaar aan de weg als auteur. Ze bracht na een tanende acteercarrière op haar 24ste haar eerste boek Lovers and Players (toen nog onder haar meisjesnaam Lucinda Edmonds) op de markt, en heeft er ondertussen eenentwintig op haar conto. Hoewel ze voornamelijk in het Engelse taalgebied al enkele bescheiden successen oogstte, kan geen enkele roman de verkoopcijfers van de Zeven zussen-reeks evenaren. Dankzij het succes van die reeks wordt haar oudere werk opnieuw afgestoft en prominent in de rekken geplaatst. Wereld­wijd gingen Rileys boeken al meer dan vijftien miljoen keer over de toonbank.

“Je kunt wel van een hype spreken”, zegt Julie Stordiau, woordvoerster van Standaard Boekhandel. “Het is echte ontspanningsliteratuur, die doet het altijd goed. Je ziet dat lezers meegesleept worden door de reeks: na één boek willen ze meteen het tweede en het derde verslinden. Het vijfde boek komt pas in januari uit, maar mensen hebben dat nu al gereserveerd. Gelukkig heeft Lucinda Riley bij ons ook exclusief De lavendeltuin uitgebracht, zodat we iets hebben om hen zoet mee te houden tot aan het volgende boek.”

Bij Fnac klinkt hetzelfde verhaal: “Dat eerste boek blijft het goed doen, we moeten het regelmatig aanvullen. We merken dat mensen het elkaar aanraden, want ze komen er speciaal naar vragen. Bijna altijd vrouwen trouwens. Heel soms een man, maar die toont dan een briefje waar de titel op staat, dus vermoedelijk neemt hij het toch voor een vrouw mee naar huis.”

Meer Dan Brown dan ‘Vijftig tinten grijs’

Een succesvolle boekenreeks waar vrouwen plat voor gaan? Dat doet al snel denken aan ‘de serie die in de literaire wereld niet bij naam genoemd mag worden’. Maar de vergelijking gaat niet op. In tegenstelling tot E.L. James kan Lucinda Riley de zinnen wel aan elkaar rijgen – haar taalgebruik is behoorlijk wollig en je zult van haar hand geen opzienbarend literaire beschrijvingen of poëtische metaforen zien, maar haar tempo is aangenaam en de zinsconstructies zijn correct. Bovendien zijn de verhalen die ze vertelt gelaagder en weidser dan de claustrofobische romance die in Vijftig tinten grijs uit de doeken wordt gedaan. Romantiek – of seks, zo u wil – speelt slechts een bijrol in Rileys reeks, die focust op de vrouwelijke protagonist (één zus per boek) die op zoek gaat naar haar voorouders. Die meervoudige zoektocht brengt de zussen naar alle uithoeken van de wereld en langs verschillende historische gebeurtenissen.

“Ik durf haar werk weleens te vergelijken met Dan Brown”, zegt uitgever Sander Knol. “Hun achtergrond is ook gelijkaardig: beiden hadden eerder al boeken gepubliceerd, maar braken pas echt door met een bestseller en diens opvolgers. Beiden kregen ze een groot deel van de bevolking aan het lezen met toegankelijk geschreven boeken. En zowel bij Dan Brown als Lucinda Riley krijg je meer dan alleen het verhaal: je leert iets bij tijdens het lezen.”

Terwijl Brown zich verdiepte in complottheorieën en cryptografie, krijgen lezers van Riley een hapklare brok (kunst)geschiedenis te slikken tijdens het lezen. De boeken uit de Zeven zussen-reeks zijn altijd tweeledig opgebouwd: de ene verhaallijn speelt zich af in het heden – bij de zus die haar afkomst probeert te ontrafelen – en de andere vindt plaats in het verleden, bij haar voorouders. Zo gaat in het eerste boek van de reeks de oudste zus, Maia, op zoek naar haar roots in Brazilië. Daar stoot ze op het onwezenlijke verhaal van haar overgrootmoeder, dat zich aftekent tegen de geschiedenis van de bouw van het beroemde Christus de Verlosser-beeld in Rio de Janeiro. 

Riley schetst zo waarachtig mogelijk personages zoals de Braziliaanse ingenieur Heitor da Silva Costa en de Pools-Franse beeldhouwer Paul Landowski, en de roaring twenties in Parijs en Rio. Die dubbele vertelstijl – het verhaal van Maia tegen de achtergrond van dat van haar overgrootmoeder – was essentieel voor Riley. “Het is immers belangrijk om het heden in een context te plaatsen. Waar we vandaan komen bepaalt immers waar we heen gaan.”

Historische saus

“Ik heb geen diploma geschiedenis, maar voor alle research die ik de voorbije kwarteeuw al verricht heb, zou ik er eigenlijk wel eentje mogen krijgen”, merkt Riley fijntjes op. “Er gaat altijd een maandenlang onderzoek vooraf aan zo’n boek, en vaak kan het kleinste detail uit een gesprek met een historicus of een local iets in mij losmaken. Het is een heel intensief researchproces. Gelukkig hou ik van stoffige musea – als tiener hing ik niet rond in clubs, maar in het Victoria and Albert Museum in Londen. Toch vervloek ik mezelf weleens dat ik niet gewoon een roman over een moderne vrouw in hedendaags Londen kan schrijven.”

“Die historische saus is voor mij wel een meerwaarde”, vertelt Zeven zussen-lezer Diane (56). “Ik lees normaal eerder literaire werken, maar ik ben geen elitaire lezer. Om eerlijk te zijn had ik hier wel iets meer van verwacht. Het verhaal van Belle, de overgrootmoeder, spreekt me meer aan dan dat van het eigenlijke hoofdpersonage. Ik ben dus blij dat dat erin zit.” Volgens Diane, die algemeen directeur is van een vrouwenorganisatie, schuilt het succes van de boeken allicht in het overkoepelende thema – de zoektocht van de zussen naar wie ze zijn, hoe ze geworteld zijn. “Ik merk dat identiteit, bevestiging en afkomst onderwerpen zijn waar vrouwen vandaag bijzonder mee bezig zijn.”

Voor Valerie (21) is het de herkenbare manier waarop Riley de zussen en hun afzonderlijke karakters neerzet. “Hoe iedere zus op een andere manier omgaat met het verlies van hun (adoptie)vader, vind ik heel goed geschetst. Riley slaagt erin om te tonen hoe verschillend de zussen zijn, maar tegelijkertijd ook hoe ze elkaar vinden in wat ze gemeenschappelijk hebben. Die emoties zijn heel realistisch weergegeven, en het zijn allemaal volwaardige personages die doorheen de reeks evolueren.”

Emotionele arbeid

Los van de succesingrediënten is het is niet zo verwonderlijk dat Lucinda Rileys werk aanslaat. Ontspan­nings­literatuur, zoals dat heet, doet het altijd goed bij ons: in de top tien zal, naast de onvermijdelijke kookboeken, altijd werk van een Liane Moriarty of Santa Montefiore prijken. Ook in de rest van de wereld is de zogenaamde ‘vrouwenroman’ goed voor de kassa. Volgens cijfers van de American Bookseller Association and Book Industry Study Group omvat ‘women’s fiction’ zo’n 40 procent van het ‘adult popular fiction’-genre, en is de industrie goed voor ongeveer 24 miljard dollar (circa 21 miljard euro). Opval­lend: hoewel er duidelijk een publiek is voor het genre, moeten fans bij ons vooral een beroep doen op vertalingen uit het Engels: Vlaamse auteurs van ‘vrouwen­romans’ zijn dun bezaaid.

“Je zou verwachten dat iedere uitgever staat te springen om zulke auteurs aan zich te binden, maar ze blijven er toch wat van weg. Gelukkig zag mijn uitgever, Van Halewyck, wel het potentieel”, zegt Knack Weekend-journaliste Nathalie Le Blanc, die onder het pseudoniem N.I. Monteny de romantische boeken Weg van jou en Liefde van je leven uitbracht. “Nochtans is dit soort verhalen waardevol. Het is niet omdat ze niet zo cerebraal zijn als de Grote Literatuur, dat ze geen belangrijke boodschap kunnen hebben.”

“Vrouwenromans gaan meestal over de emotionele arbeid die we als mannen én vrouwen verrichten. Ze zeggen niet alleen iets over hoe vrouwen zich in de maatschappij bewegen, maar ook over de maatschappij waarin vrouwen zich bewegen. Ik vind het fascinerend om bijvoorbeeld te kijken naar de evolutie van de bouquetroman naar de beter geschreven en complexere verhalen die we vandaag onder de noemer ‘vrouwenfictie’ plaatsen. Daarin lees je gewoon de emancipatie van de vrouw”, zegt Le Blanc.

Intrigerend

Ook al wordt Lucinda Rileys werk geklasseerd als ‘vakantieliteratuur’, in haar oeuvre lees je de verhalen van sterke vrouwen doorheen de geschiedenis, vanuit allerlei delen van de wereld. Haar missionstatement is allicht niet voor niets om ‘de verwezenlijkingen van vrouwen te vieren’. En dat slaat aan.

“Ik vind het fijn dat de zussen allen een verschillend karakter hebben, maar dat ze wel allemaal min of meer onafhankelijke vrouwen zijn die verantwoordelijk zijn voor hun eigen lot en hun eigen weg kiezen in het leven”, zegt Isabelle (43). “Het is een strandroman, maar wel eentje met herkenbare personages. Daarnaast kun je ook niet om de spanningsopbouw heen. De reeks heeft me echt te pakken. Het is een intrigerend verhaal, hè. Wie zijn die vrouwen eigenlijk? Wie was hun mysterieuze vader? Naar welk stukje van de wereld zul je dit keer getransporteerd worden? Ik zit ondertussen drie boeken ver en ik denk dat ik ze allemaal wel zal lezen.”

“Mijn Belgische fans zijn verwend”, lacht Riley. “Omdat jullie mij zo laat ontdekt hebben en mijn back catalogue nu pas het Nederlandse taalgebied binnensijpelt, komt er zowat iedere drie maanden een ‘nieuw’ werk van mij in de winkel. Ik ben bang dat jullie op een dag, wanneer jullie mee zijn met de rest van de wereld, je gaan afvragen of ik dood ben als ik er een jaar over doe om iets nieuws te publiceren. Bij dezen: ik leef nog. En ik zal allicht blijven schrijven tot ik erbij neerval.” 

Lucinda Riley, De zeven zussen, Xander Uitgevers. Maan, de Nederlandse vertaling van het vijfde deel, verschijnt in januari 2019.