De Vlaamse regering keurde enkele maanden geleden een decreet goed dat een hogere vergoeding invoert voor eigenaars die hun bouwgrond omgezet zien in natuur of landbouwgrond. De hogere planschade moet de gevolgen van de betonstop verzachten, de visie van de Vlaamse regering om open ruimte te beschermen en bouwgrond te concentreren.

Maar het decreet, dat nu voor advies voorligt, trekt niet alleen de vergoeding op van 80 naar 100 procent van de waardevermindering. Ook gronden die meer dan vijftig meter van een verharde weg liggen, komen in aanmerking voor planschade.

De gevolgen zijn groot. De stad Sint-Niklaas werkt aan een ruimtelijke visie die de schaarse open ruimte zou moeten beschermen, in lijn met de betonstop. Voor één van de zeven onderdelen van het plan was gerekend met een planschade van 73.365 euro. Door de nieuwe regeling kan dat 26.972.267 euro worden, blijkt uit berekeningen van Atrium Centrumsteden, een samenwerking tussen de Vlaamse administratie en de Vlaamse steden.

In Gent zijn er plannen om een aantal bossen een andere bestemming te geven. Daar stijgt de planschade in simulaties van 0 euro – aangezien de bossen niet aan een verharde weg liggen – naar miljoenen euro. Ook voor Kortrijk en Roeselare zijn berekeningen gemaakt, met een vergelijkbaar resultaat.

Omgekeerd effect

Vier adviesraden hebben minister van Omgeving Joke Schauvliege (CD&V) al gewaarschuwd dat de nieuwe regeling waarschijnlijk zeer veel geld zal kosten, maar voorlopig bestaat er geen raming van de kostprijs. Atrium Centrumsteden wijst erop dat de gulle planschaderegeling daardoor het omgekeerde effect kan hebben dan waarvoor ze is bedoeld. ‘Gemeenten en andere overheden zullen niet langer of nauwelijks nog plannen opmaken die groene of open plekken in de verstedelijkte gebieden vrijwaren’, schrijft het kenniscentrum.

Ook Vlaams Parlementslid Ingrid Pira (Groen) vreest voor een bom onder de betonstop. ‘De nieuwe regeling leidt ertoe dat open ruimte vrijwaren van bebouwing totaal onbetaalbaar wordt. Bovendien beloont ze speculanten’, zegt Pira. ‘Gemeentebesturen die werk willen maken van de betonstop, zullen binnen de kortste keren platzak zijn.’

Minister Schauvliege is op de hoogte van de studies, maar relativeert. Volgens haar zal de planschade voor gebied dat verder dan 50 meter van een verharde weg ligt, lager zijn dan de astronomische cijfers uit het onderzoek, maximaal de huidige verkoopwaarde. Maar dan nog dreigt de nieuwe regeling bijzonder duur uit te vallen.

Schauvliege wijst ook naar een andere studie waaruit blijkt dat niets doen nog veel duurder is (DS 21 november 2017). Gemeenten zullen de planschade bovendien niet helemaal zelf moeten dragen. Ook de Vlaamse overheid betaalt mee, bijvoorbeeld in overstromingsgebied. Toch zit een aantal gemeentebesturen met de handen in het haar. ‘Als dit er zo doorkomt, betekent dit dat we onze ruimtelijke visie in de prullenmand mogen gooien’, klinkt het binnen het schepencollege van Sint-Niklaas.