Zeespiegelstijgingen bedreigen werelderfgoed
Venetië, de toren van Pisa en de middeleeuwse stad Rodos. Deze en nog 34 andere locaties op de werelderfgoedlijst van Unesco lopen komende eeuw risico op schade door overstroming. Dat blijkt uit een nieuwe analyse van klimaatwetenschappers.
Onder het zwaarste scenario krijgt de Lagune van Venetië tijdens overstromingen in de komende eeuw 2,5 meter extra water voor de kiezen. “Dat gebeurt bij extreme stormvloed”, zegt hoofdauteur Lena Reimann (Universität zu Kiel). Dat is een heftige situatie die nu nog slechts eens per honderd jaar voor komt, maar in de toekomst naar verwachting steeds vaker.
De analyse van Reimann en collega’s verscheen in het vakblad Nature Communications en richt zich op werelderfgoed in het middellandse zeegebied. De onderzoekers gebruikten daarvoor de klimaatvoorspellingen van het internationale klimaatpanel IPCC.
37 locaties
Van de 49 locaties met werelderfgoed in het gebied lopen 37 risico op overstroming bij stormvloed. Daarnaast worden 42 van de locaties bedreigd door erosie; het afbrokkelen van de kust. “Voor erfgoed dat nu al vlak aan de kust ligt, kan het zelfs betekenen dat gedeelten in zee storten”, zegt Reimann.
De Libanese stad Tyrus loopt het grootste risico op verbrokkeling. Dat komt door een onhandige combinatie van zanderige grond aan de kust, een lage aanvoersnelheid van vers sediment en een gemiddelde golfhoogte van 70 centimeter aan de kust.
Klimaatwetenschapper Bart Strengers (Planbureau voor de Leefomgeving) noemt het onderzoek van Reimann ‘degelijk’. “Het bevat alleen wel wat open deuren”, zegt hij “We weten bijvoorbeeld al langer dat Venetië in de problemen komt.”
In die stad loopt op dit moment al een project om de risico’s van zeespiegelstijging te verminderen. Ingenieurs bouwen daar verplaatsbare sluizen in de lagune. Volgens de analyse van Reimann en collega’s zal die inspanning de stad tot minimaal 2100 beschermen tegen overstromingen.
Het enige risico is dat de sluizen het fragiele ecosysteem in de baai verstoren. Alleen als ze niet vaak dicht gaan, is dat te voorkomen. “Maar openhouden is lastig bij extreme stijgingen”, zegt Strengers. ‘Dan moeten ze continu dicht en wordt het water daar zoet in plaats van zout.’
Orkaan bij Kreta
Strengers vraagt zich af of het onderzoek voldoende rekening houdt met de verhoogde kans op sterkere stormen. ”Afgelopen september hadden we bijvoorbeeld al een orkaan bij Kreta. Een uitzonderlijke gebeurtenis, maar de kans daarop neemt toe.” Volgens Strengers kan dat het risico op overstroming verder vergroten.
De nieuwe studie laat buiten beschouwing hoe vaak het gebied te maken krijgt met stormvloed, of heftige stormen zoals orkanen. Reimann: “We hebben alleen bepaald welke locaties het grootste risico lopen.”
Plaatsvervangend algemeen secretaris Marieke Brugman van Unesco Nederland laat weten dat de invloed van klimaatverandering en zeespiegelstijging vanzelfsprekend zorgen baart. “Het is al langer onderwerp van gesprek.” Bij eerdere bijeenkomsten van Unesco kwamen ook de economische risico's van klimaatverandering ter sprake, zoals afnemend bezoek van toeristische trekpleisters op kwetsbare locaties.
Ranglijst
Met het nieuwe onderzoek willen de klimaatwetenschappers beleidsmakers helpen bij het beschermen van werelderfgoed. Ze maakten daarom een ranglijst van het erfgoed, gesorteerd van hoog naar laag risico op overstroming en erosie. Zo is snel te zien waar handelen het meest urgent is.
De onderzoekers denken onder meer aan plannen om locaties te beschermen, zoals in Venetië. “Maar dat is wel een speciaal geval. Venetië worstelt al eeuwen met overstromingen”, schrijven ze. ‘We hebben geen ander voorbeeld rond de Middellandse Zee gevonden waarbij maatregelen zijn getroffen om werelderfgoed te beschermen.’
Uit de analyse blijkt bovendien dat de meeste locaties ook nu al gevaar lopen. “Dat had ik niet verwacht”, zegt Reimann. “Het risico zal de komende jaren bovendien alleen maar groeien.”