Voor wie er nog aan twijfelde: de patstelling rond de brexit is zo stilaan hopeloos

Nadat de EU vorige week het brexitplan afwees dat de Britse premier May vóór de zomer in haar officiële buitenverblijf Chequers had uitgewerkt, moest ze maandag kleur bekennen: opschuiven in de richting van de EU of van de hardleerse brexiteers. Het werd geen van beide. May houdt vast aan haar plan. Intussen komen de voorstanders van een harde brexit met een alternatief, maar biedt dat de verhoopte uitweg?

Mays plan moest een “creatieve” uitweg bieden die “de wil van het volk” respecteert en de EU niet schoffeert. De bereidheid tot een compromis lijkt echter uiterst gering te zijn, zowel bij de brexiteers in haar partij (die politiek garen denken te spinnen bij zo’n crisis) als bij de EU (de sterkste partij in de onderhandelingen).

Er werden al geregeld alternatieve, kant-en-klare oplossingen naar voren geschoven, want hoe moeilijk kan een brexit nu zijn? Zo zou het Noorse model gevolgd kunnen worden. Noorwegen heeft toegang tot de eengemaakte Europese markt, zonder lid te zijn van de EU maar wel van de Europese vrijhandelszone. Perfect aanvaardbaar voor de EU, maar onverteerbaar voor brexiteers. Het land betaalt daar immers jaarlijks bijdragen voor, moet vrij verkeer van diensten toelaten en moet de EU-regelgeving aanvaarden zonder dat het die kan meebepalen.

Geen kopie van CETA

Het recentste wondermiddel, dat plots gepromoot wordt door prominente brexiteers, is een vrijhandelsakkoord zoals dat tussen de EU en Canada (CETA) met onder andere lage of onbestaande douanetarieven voor goederen. Op het eerste gezicht vermijdt het inderdaad de nadelen van lidmaatschap van de vrijhandelszone en het is beter dan een no deal, wat tot nu toe het plan B van het brexitkamp was. Maar onproblematisch is een Brits CETA al evenmin.

De voorstanders van zo’n akkoord geven zelf al aan dat CETA niet zomaar gekopieerd kan worden. Zo negeert CETA de dienstensector, die immens belangrijk is voor de handel tussen de EU en het VK (zoals de financiële sector). Daarover moeten dus bijkomende afspraken gemaakt worden. 

De Canadese relatie met de EU is ook fundamenteel anders. Misschien zijn het Kanaal en de Atlantische Oceaan even groot in de Britse psychologie, maar de (reële) beperktere fysieke afstand tussen het VK en continentaal Europa zorgt voor veel intensievere handelscontacten. Zo reizen half-afgewerkte producten in bepaalde productieketens verschillende keren heen en weer, wat met een CETA-achtig akkoord meer administratie en kosten met zich mee zal brengen. 

De regelgeving tussen beide partners zal ook op elkaar afgestemd moeten worden. Dat is al zo in CETA en zal nog meer nodig zijn voor de intensieve handelscontacten tussen buren. Het lijkt bovendien moeilijk om een harde Noord-Ierse grens te vermijden in een CETA-context, waar geen enkele Brit van wil weten.

Nieuw referendum

Kortom, een vrijhandelsakkoord naar Canadees model moet – net als elke andere denkbare constructie – maatwerk worden. CETA kwam er na zeven jaar onderhandelen, werd beklonken in 2016 en is twee jaar later nog altijd niet volledig en onvoorwaardelijk in voege. De brexit moet ingaan op 29 maart, met een overgangsperiode van iets minder dan twee jaar. Realistisch? Niet echt.

Theresa May houdt vast aan haar plan omdat ze niet meer weet van welk hout pijlen te maken. Als de brexiteers dan eindelijk met een eigen plan komen, is het nog een stuk minder haalbaar dan wat al op tafel lag. Misschien moeten we teruggaan naar het startpunt, het Britse volk, zo wordt her en der geopperd. De Britten hebben (nipt) voor een brexit gestemd, maar niet voor een specifieke constructie. 

Een nieuw referendum zou in theorie een uitweg kunnen bieden aan een premier die gegijzeld wordt door een relatief kleine groep radicalen en niet wil aftreden. Maar hoe zou dat er dan moeten uitzien? Wie een nieuw in/out-referendum voorstelt, pleegt politieke zelfmoord. En een voldragen brexitplan, eensgezind ondersteund door de voltallige Britse regering én de EU, is nu net onhaalbaar. Voor wie er nog aan twijfelde: de patstelling is zo stilaan hopeloos.