Scheiden door drie keer 'ik verstoot je' te zeggen? Hof in India maakt eind aan dit 'recht' voor mannen

Ik verstoot je! Met dit simpele driemaal uitgesproken zinnetje kunnen moslimmannen in India op dit moment nog van hun vrouw af. Omgekeerd kunnen moslimvrouwen dat niet. 'Drievoudige talaq', een eenzijdige flitsscheiding die de vrouwen vaak in diepe armoede stort, is in India afgelopen tijd inzet van een fel debat geweest. Is het een vorm van vrouwendiscriminatie of valt het onder de godsdienstvrijheid? De hoogste rechter heeft nu bepaald dat het eerste het geval is.

Het hooggerechtshof in Mumbai hield drie maanden geleden zes dagen lang hoorzittingen naar aanleiding van petities van voor- en tegenstanders van 'triple talaq'. Op basis daarvan hebben de vijf rechters (een hindoe, een moslim, een sikh, een christen en een zoroastriër) na drie maanden beraad hun oordeel geveld in een zaak die het conservatieve, patriarchale India afgelopen jaar in een ware cultuurstrijd stortte.

Drievoudige talaq is een gebruik uit de Hadith (niet de Koran zelf) dat in de meeste islamitische landen, inclusief de buurlanden Pakistan en Bangladesh, allang is afgeschaft. Het bestaat in India nog omdat moslims en andere minderheden er op basis van een koloniale wet uit 1937 voor huwen, scheiden en erven een eigen familierecht op na mogen houden.

Maar talaq is volgens velen in de moderne tijd ontaard in een 'quickie divorce', die op afstand kan worden gedaan en in toenemende mate ook zou gebeuren via skype, sms of whatsapp. Vrouwen en kinderen zouden vaak achterblijven zonder een cent of een dak boven hun hoofd. Ook zouden advocaten talaq in echtscheidingszaken misbruiken om alimentatie te omzeilen.

De 25-jarige Amreen Begum uit Uttar Pradesh stelde eerder dit jaar een unieke daad. Toen ze met twee jonge kinderen door haar man ergens langs de weg werd gedumpt, wachtte ze niet af tot ze een talaq-sms kreeg, maar verstootte ze zelf haar man. 'Als een man zo van zijn vrouw kan scheiden, waarom een vrouw dan niet? Heb ik niet dezelfde rechten?', zei ze tegen The Guardian.

Vrouwengroepen zoals de Bharatiya Muslim Mahila Andolan (BMMA) voeren daarom al jaren campagne voor een verbod op talaq. Volgens de BMMA zou meer dan 90 procent van de moslimvrouwen voor afschaffing zijn.

Volgens de Indiase regering is talaq in strijd met de in de grondwet vastgelegde gelijkheid van man en vrouw, en onrechtvaardig tegenover vrouwen, zelfs als het gebruik in de islam wortelt. 'Als we weduwenverbranding, mensenoffers en onaanraakbaarheid hebben verboden', aldus advocaat-generaal Mukul Rohatgi afgelopen mei in zijn pleidooi, 'waarom triple talaq dan niet?'

Leiders van de moslimgemeenschap (13 procent van de 1,2 miljard Indiërs) zien dat anders. Talaq is geen zaak van de grondwet, maar van religie, voerde de All India Muslim Personal Law Board (AIMPLB) aan. 'Dit is een 1.400 jaar oud islamitisch geloofsartikel waar de regering van af moet blijven', aldus AIMPLB-advocaat Kapil Sibal. Hij maakte een politiek gevoelige vergelijking met het hindoeïstisch geloof dat de god Rama werd geboren in Ayodhya. Op grond daarvan mochten extremistische hindoes daar in 1992 een moskee verwoesten die op de resten van een Rama-tempel zou zijn gebouwd.

Volgens critici is het talaq-debat zwaar gepolitiseerd, en is talaq voor rechts-nationalistische hindoes een handzame stok om moslims te slaan. Premier Narendra Modi zelf gaf de aftrap toen hij vorig jaar zei dat talaq de levens van moslimvrouwen verwoest. Modi en zijn Bharatiya Janata Party (BJP) streven naar één hindoeïstisch familierecht dat ook voor moslims moet gelden. In een algeheel klimaat van moslimhaat wordt gedaan of moslimmannen alleen maar van hun vrouwen scheiden om hun lusten bot te vieren en onschuldige hindoemeisjes te bekeren in de zogenaamde 'love jihad'.

Drama

Als je Modi en de BJP beluistert, lijkt het net of het verstoten van vrouwen een moslimprobleem is, en dat is zeker niet zo, zegt Kavita Krishnan van de All India Progressive Women's Association over de telefoon vanuit India. 'Moslims kunnen tenminste nog scheiden, hindoes niet. Terwijl verstoting en verlating onder hindoes veel voorkomen. Een drama, want een verstoten hindoevrouw kan niks, al helemaal niet hertrouwen. Modi's eigen vrouw is daar een voorbeeld van.' Premier Modi trouwde op jonge leeftijd in een gearrangeerd huwelijk, maar verliet zijn vrouw kort daarna.

Krishnan vindt het onverstandig van conservatieve moslimleiders om kritiek op talaq als islamofobie te framen. 'Als je je wilt verzetten tegen hindoe-extremisme moet je je niet vastklampen aan triple talaq. Er zijn ook veel moslims die daar niets in zien. Maar dat negeren ze. Het is fundamentalisme van de minderheid tegenover fundamentalisme van de meerderheid.'

Probleem is dat het familierecht van meer minderheden vrouwonvriendelijk is, niet alleen van moslims. Zo kennen sommige ook nog polygamie (en polyandrie - het hebben van meerdere mannen tegelijk). Het is verkeerd om alleen talaq eruit te lichten, aldus Krishnan. 'De regering zou eigenlijk al dat familierecht moeten herzien. Er ligt al een dik rapport klaar met allerlei wijzigingsvoorstellen. We moeten ons op het grotere plaatje richten.'

Daar komt bij dat talaq laaghangend fruit is dat relatief weinig vrouwen raakt. Moslimvrouwen hebben wel grotere problemen, zoals analfabetisme, seksueel en huiselijk geweld en het eigendomsrecht (zo'n 82 procent van de vrouwen heeft geen eigen bezit). 'De belangrijkste kwestie is hoe we zorgen dat vrouwen hun eigen rechten leren kennen', zei advocaat Flavia Agnes tegen Reuters.