De Bende van Nijvel dankt haar naam aan haar optreden aan de Colruyt inNijvel, in de vroege ochtend van 17 september 1983. Alvorens een toegesnelde rijkswachtpatrouille klem te rijden en onder vuur te nemen, worden zakenman Jacques Fourez en zijn maîtresse Elise Dewit van dichtbij doodgeschoten met oorlogswapens. Samen met het koppel sterft een rijkswachter en raken twee politiemensen zwaargewond. Onderzoek zal later uitwijzen dat de Bende op dat moment al minstens zes andere moorden heeft gepleegd. Maar het ergste moet dan nog komen.

In totaal 23 misdaden worden vandaag aan het moordcommando toegeschreven. Gepleegd tussen 1982 en 1983 en in 1985. In 1984 houdt de Bende een sabbatjaar. Waarom is niet duidelijk.

Het Bende-dossier is ondertussen zo dik dat wanneer je alle kartonnen dozen zou stapelen, de toren zo hoog is als een flatgebouw van 25 verdiepingen. Zoveel feiten, zoveel doden. Dan zou je toch verwachten dat de daders ooit wel eens een foutje maakten, wat vaak het werk van de speurders vergemakkelijkt. Niet dus. Dat de dader nooit gevonden zijn is overigens niet alleen hun ‘verdienste’. Dat het op professionelen ging, is vrij duidelijk. Maar ze kregen ook hulp van het gerecht dat een krakkemikkig onderzoek voerde.

Les Borains

Zo gaat de Nijvelse procureur Jean Deprêtre in 1983 met ooglappen achter ‘les Borains’ aan, een kleine Henegouwse gangsterbende rond ene Michel Cocu, een ex-politieman. Zelfs wanneer de Bende een nieuw feit pleegt, terwijl Cocu en zijn kompanen al achter de tralies zitten, wil Deprêtre van geen discussie weten. “Cocu en co. zijn de Bende van Nijvel. Gewone bandieten die snel rijk willen worden”, aldus Deprêtre. De Waalse magistraat denkt daarbij vooral aan zijn eigen carrière en dat zal hem later zuur opbreken. Zeker wanneer blijkt dat hij acht maanden lang een bewijsstuk dat de Borains zou vrijpleiten, heeft achtergehouden. Het Hof van Cassatie ontneemt hem het dossier wegens partijdigheid.

Cocu komt vrij, Deprêtre wordt weggepromoveerd. Het onderzoek staat nergens. Eén troost, hij is niet de enige die er een knoeiboel van maakt. Ook procureur-generaal Demanet van Bergen doet zijn duit in het zakje. En na hem volgen er nog een paar.

Onderzoeksrechter Troch van onderzoek gehaald

Speurders van de cel Delta in Dendermonde, onder leiding van onderzoeksrechter Freddy Troch, zijn wel goed op weg om het kluwen te ontrafelen. Door een wapenvondst nabij het hellend vlak van Ronquières, na een anonieme tip, kan de cel Delta een materieel verband leggen tussen de verschillende aanslagen.

Troch bezigt een simpele kosten-batenanalyse waar Deprêtre altijd doof voor blijft. “Een ordinaire crimineel pleegt geen vijf moorden voor 5.000 euro”, zegt Troch. Nochtans is het dat wat de Bende in september 1985 in Overijse doet. De daders moeten dus andere motieven hebben. Troch zoekt onder meer in het schimmige milieu rond enkele Brusselse schietclubs, de omgeving van ex-gevangenisdirecteur Jean Bultot, ex-BOB’ers Robert Beijer en Madani Bouhouche en hij laat gangster Philippe De Staerke arresteren. Die laatste wordt ook in beschuldiging gesteld omdat hij daags voor de aanslag in Aalst (acht doden) het terrein was komen verkennen. Dat heeft zijn ex-vriendin zelf aan de speurders verklaard. Begin 2000 wordt hij buiten vervolging gesteld.

Onderzoeksrechter Troch en zijn onderzoekscel Delta zijn dan al lang door justitieminister Melchior Wathelet (PSC) van het dossier gehaald. Niemand begrijpt waarom. Zat Troch misschien te dicht bij de waarheid, zoals in gerechtelijke kringen wordt gefluisterd?

“Het belangrijkste doel van het onderzoek was de bevolking te sussen en de daders vooral niet te pakken”, zei een ex-speurder daarover. “ Vergeet niet, het was een tijd waarin mensen nog niet zo mondig waren. Het hoorde niet om justitie in vraag te stellen. Het zou nu anders zijn. De media zouden de beerput onmiddellijk opengooien”, aldus de ex-rijkswachter.

Speurders verhoord

De speurders van de Dendermondse cel Delta worden jaren later zelf verhoord door de speurders omdat ze mogelijk bewijzen hebben laten verdwijnen. Freddy Toch, intussen met pensioen, is razend. Hij houdt vandaag nog altijd vast dat hij en zijn team de zaak hadden kunnen oplossen.

Het hele dossier verhuist van Dendermonde naar Charleroi. Daar wordt het onderzoek toevertrouwd aan een totaal onervaren magistraat die het eerst volledig laat vertalen. Veel verder dan dat geraakt hij niet. De eerste robotfoto’s van verdachten worden pas meer dan tien jaar na de laatste Bende-overval aan het grote publiek getoond. Ze worden verspreid op grote gele affiches. Robotfoto’s die onmiddellijk na de overval op de Delhaize van Aalst zijn gemaakt, worden nooit publiek gemaakt.

Honderden reacties

Op het opsporingsbericht dat jaren later wordt verspreid komen honderden reacties. Dat zorgt voor een lichte vorm van euforie bij de speurders die er vast van overtuigd zijn dat ze de daders nu snel gaan pakken. Het aantal mogelijke pistes volgt elkaar in de loop der jaren op. Zo gelooft men rotsvast in het spoor-Lekeu, een rijkswachter die in allerlei duistere affaires verwikkeld zit. Andere pistes leiden naar het agressieve milieu van extreemrechtse leden van het Front de la Jeunesse van Francis Dossogne en naar het Westland New Post van Paul Latinus.

Ook genoemd zijn de excentrieke baron Benoît de Bonvoisin en Patrick Haemers en zijn bende. Haemers zou dan de beruchte ‘reus’ zijn die door alle getuigen is gezien.

Orgieën

Bovendien blijft de vraag of het wel allemaal om toevallige slachtoffers gaat. Het koppel dat in Nijvel wordt vermoord zou bijvoorbeeld seksorgieën hebben georganiseerd voor invloedrijke personen. Ze zouden de aanwezigen achteraf gechanteerd hebben met videofilms en moesten daarom sterven. En er is nog een opvallend gegeven. Waarom viseerden de daders warenhuizen van Delhaize? Alleszins niet voor de grote buit.

Onvermijdelijk duikt hier de naam van Paul Vanden Boeynants op. “Het bedrijf van VDB leverde gekookte ham aan Delhaize. De minister van staat werd genoemd in het dossier van de ‘Roze Balletten’, wilde seksorgieën met vooraanstaanden, en in tal van andere duistere zaakjes. Harde bewijzen zijn er niet, maar het kan een link zijn. Een andere reden waarom de Bende precies die winkelketen viseerde is er niet”, zegt een speurder. Dat de de directie werd afgeperst, is altijd ontkend. Delhaize houdt tot op vandaag 250.000 euro opzij voor wie de gouden tip kan leveren die naar de daders leidt.

Nieuwe wapens en Golf GTI’s

De koelbloedigheid waarmee de Bende te werk ging, wijst er alleszins op dat het om professionelen ging. Rijkswachters of ex-rijkswachters is altijd gezegd. Of goed opgeleide militairen. Zo bestaat er een brief waarin de reus geïdentificeerd wordt als iemand van de vroegere groep Diane, de voorloper van de speciale eenheden van de federale politie.

Bij de overval op zeilmakerij Wittock-Van Landegem in Temse, in september 1983, worden zeven kogelwerende vesten gestolen. Enkel een aantal werknemers van het bedrijf en de rijkswacht is op de hoogte dat die zeer speciale vesten daar op dat moment worden gemaakt. Het gaat immers om een ultrageheime bestelling. Aangenomen wordt dat de daders vanuit de rijkswacht zijn getipt. Of dat er rijkswachters bij de overval betrokken waren.

Vanuit de rijkswachttop zouden er in die periode plannen geweest zijn om het land te destabiliseren, zeg maar een soort staatsgreep te plegen. Dat is niet gelukt. Waar de rijkswacht wel in slaagt, is dat ze door de angstpsychose die de Bende veroorzaakt, nieuwe wapens krijgt (riotguns, het wapen dat ook de Bende van Nijvel gebruikt), snelle Golf GTI’s en de modernste kogelwerende vesten.