Commentaar: De misbruiktop in het Vaticaan is een signaal en dat is al heel wat

Sinds 2002 wordt de kerk geteisterd door golven van nieuws over seksueel misbruik door geestelijken. Niet alleen de Rooms-Katholieke Kerk; het straalt op alle christenen af – de hypocrisie vooral. Buiten haar muren staat de kerk toch al voornamelijk bekend om haar regels en verboden op het gebied van seksualiteit, en intussen kwamen haar gezagsdragers en herders in het donker aan hun gerief.

De onthullingen begonnen in de Verenigde Staten en Ierland; de olievlek daarna deed alle Europese landen, Australië en Latijns-Amerika aan. In Afrika en Azië heeft de kerk de handen vol aan andere zaken – ­slavernij, gedwongen prostitutie, kindsoldaten, armoede. Misbruik is iets van het decadente Westen, zijn lokale bisschoppen geneigd te denken. Maar ook daar zijn mannen die aan zichzelf denken, en kwetsbare kinderen. De dam van verzwijgen en toedekken moet daar misschien nog doorbreken.

Hoe zou het trouwens onder protestanten zijn? Bij de Zuidelijke Baptisten in de VS komen sinds vorig jaar schandalen boven water, op niet zo veel kleinere schaal dan bij katholieke priesters.

De misbruiktop in het Vaticaan, dit weekend, is een signaal – aan de wereld, aan slachtoffers, aan teleurgestelde kerkleden, aan alle bisschoppen en priesters – dat de kerk het probleem hoog opneemt en echt anders wil. De woorden klinken feller dan eerder. Over het klerikalisme bijvoorbeeld: de onaantastbaarheid van de heilige klasse van leiders en voorgangers. Nu ook nog daden. Die staan nog niet al te concreet op de agenda. Ze moeten ook op verschillende niveaus worden waargemaakt. De neiging het gezicht van de kerk te redden en priesters die onder jouw zorg vallen, te beschermen, is hardnekkig. Kunnen bisschoppen dat afleren? Kan het Vaticaan het opbrengen, opening van zaken te geven over alle dossiers die daar nog liggen?

Voor paus Franciscus ligt hier nog wel een uitdaging. Hij is een jezuïet, die graag tijd neemt, zodat de waarheid zichzelf aan het licht kan brengen. En hij laat verantwoordelijkheden graag aan de lokale kerken; hij is niet zo van centralistisch besturen. Maar de aanpak van misbruik kan niet goed zonder.

Morgen is een dag om te bidden, als in Rome de conferentie wordt afgesloten. De bisschoppen gaan weer naar huis: dat zij moed en wijsheid vinden om schoon schip te maken. En doortastendheid. Voor alle kerken en gemeenten, dat zij werk maken van een ‘veilige kerk’. Voor slachtoffers (of ‘overlevers’), die het misbruik hun leven lang meedragen in hun hoofd en in hun lijf. Voor daders en hun schuld. Voor iedereen die zich, ook in een kerk, onveilig of eenzaam kan voelen.