Planten pronken dit jaar flink vroeger met hun bloei en bladeren. Ze beginnen er gemiddeld een maand eerder mee dan vijftig jaar geleden als normaal werd geacht. Dat schrijven Nederlandse onder­zoekers van de universiteit van Wage­ningen op basis van gegevens die mee door burgers sinds 2001 worden verzameld in De Natuur­kalender, zo bericht de nieuwssite Nature Today.

Nooit eerder begon het voorjaar volgens waarnemingen op die kalender zo vroeg, concluderen ze. Paardenkastanjes, seringen, wilde lijsterbessen, appels en scherpe boterbloemen hadden een viertal weken voorsprong op het klassieke tijdschema.

Magnolia

Beuken en zomereiken zijn met het ontrollen van hun bladeren ook een maand eerder op het appel. De vlier kwam al begin mei tot bloei, in plaats van begin juni.

“Planten hebben baat bij een lang groeiseizoen, maar voor dieren zijn de gevolgen zijn minder gunstig. Als de timing van de bloei verandert, kan dat insecten benadelen die van die planten leven”

Koen Es

Plantkundige en directeur publiekswerking in Plantentuin Meise

De Nederlandse situatie verschilt amper van die in ons land. Ook in de Plantentuin van Meise stellen ze een vervoeging van de lente-activiteit vast. “De magnolia’s stonden hier in maart en zelfs eind februari al te bloeien,” vertelt Koen Es, “terwijl ze normaal tot april wachten.”

Het gaat niet om een eenmalig fenomeen. De jongste dertig jaar constateren ze in Meise dat het groeiseizoen gemiddeld drie weken langer duurt. Es: “De lente begint eerder, de winter vangt later aan. Maar dit jaar lijkt wel een serieuze uitschieter.”

Fruitbloesems, bosanemonen, hyacinten: allemaal maakten ze voortijdig hun opwachting. De verschuiving begint aardig te vloeken met de plantennamen. De narcissen of paasbloemen waren met Pasen grotendeels uitgebloeid. En de meidoorn stond al in april volle glorie.

(Lees verder onder de foto)

Of zo’n snelle start de planten schade berokkent? “Op zich niet”, zegt Es. “Planten hebben baat bij een lang groeiseizoen, zo kunnen bomen bijvoorbeeld meer hout aanmaken. Maar voor dieren zijn de gevolgen zijn minder gunstig. Als de timing van de bloei verandert, kan dat insecten benadelen die van die planten leven. En bijgevolg ook de vogels die insecten voederen aan hun jongen.”

Vorstschade

Er is nog een factor die echt zorgen baart. Planten die vroeg bloeien, lopen het risico klappen te krijgen als het toch nog eens een vriest. Dat was op 23 april hier en daar het geval. De kans op vorstschade aan bijvoorbeeld appelbloesems is daardoor de jongste zeventig jaar groter geworden, becijferden Neder­landse wetenschappers. Maar door de verwachte verdere opwarming zou die kans weer afnemen. “Het zijn vooral uitheemse soorten die lijden onder nachtvorst”, zegt Es. “De inheemse kunnen wel tegen een stoot”.

Dat de lente zo vroeg uit de startblokken schoot, ligt aan de hoge temperaturen, die weer records braken. In Nederland was de periode februari-april met een gemiddelde van 9,3 graden zowat 4 graden warmer dan het gemiddelde van vijftig jaar geleden.

(Lees verder onder de foto)

Ook in België was het warmer dan normaal. Veel Vlamingen herinneren zich vooral hoe somber en nat de voorbije maanden waren, maar over koude mochten ze niet klagen. Volgens het KMI was de winter (december, januari en februari) met een gemiddelde temperatuur van 6,3 graden in plaats van de normale 4,1 graden zeer warm te noemen. Maart was flink warmer (9,1 graden tegenover 7,1 normaal) en april een beetje warmer (10,9 graden tegenover 10,4 normaal).

Elf recordmaanden

Het past in de trend die zich mondiaal manifesteert. Volgens de gegevens van het Europese klimaatonderzoekscentrum Copernicus was april 2024 de warmste april sinds 1940. De gemiddelde temperatuur kwam wereldwijd uit op 15,03 graden. Dat is 0,67 graden meer dan het gemiddelde voor april tussen 1991 en 2020. Het ligt 1,58 graden boven het geschatte gemiddelde voor de pre-industriële vergelijkingsperiode 1850-1900.

Daarmee zitten we aan elf opeenvolgende maandrecords: de maand was telkens de warmste vergeleken met haar equivalent in de decennia daarvoor.