Direct naar artikelinhoud

Weg is vrij voor Ollongren om referendum ten grave te dragen

De Raad van State zegt het dinsdag nogmaals: het kabinet heeft 'juridisch effectief' geformuleerd waarom een referendum over het schrappen van het referendum niet mogelijk is. Ofwel: minister Ollongren van Binnenlandse Zaken mag in haar intrekkingswet bepalen dat deze niet referendabel is.

Minister Ollongren tijdens het debat over de afschaffing van de Wrr.Beeld anp

Daarmee is voor het kabinet de weg vrij om de Wet raadgevend referendum (Wrr) ten grave te dragen. Vorig jaar zette het parlement al een streep door een voorstel tot een bindend correctief referendum. Als de coalitiepartijen binnenkort in beide Kamers het raadgevend referendum wegstemmen, verdwijnt ook dit adviserende instrument van het democratisch palet.

Een groot deel van de Kamer zat in 2016 met een kater na het Oekraïnereferendum en de Brexit. Zo ook D66, de partij die vorig jaar in de formatie overstag ging en instemde met het schrappen van de Wrr. Maar dat ging bijna alle oppositiepartijen te ver. Ook GroenLinks en PvdA, niet langer voorstanders van een bindend referendum, schaarden zich bij het verzet tegen het intrekken van de adviserende variant.

Niet voor de eeuwigheid

Vorige week klampte de oppositie zich na een urenlang debat vast aan een laatste strohalm: extra juridisch advies. Ollongrens intrekkingswet zat juridisch wankel in elkaar, stelden de critici. De Raad van State moest zijn werk over doen, pas daarna kon het debat worden vervolgd.

Maar dat advies bracht dinsdag geen nieuwe inzichten. De minister heeft de Grondwet aan haar zijde, schreef de Raad nogmaals. Een 'latere wetgever' kan eerdere wetten wijzigen of afschaffen: een besluit van het parlement is niet voor de eeuwigheid.

Minister Ollongren mag zodoende voorstellen dat 'over een wet, die volgens de regels van de Wrr referendabel zou zijn, geen referendum wordt gehouden'. Sinds de wet in 2015 van kracht werd, kent het wetgevingsproces een ingebouwde termijn voor een referendumpetitie. Elke burger die 300.000 handtekeningen weet te verzamelen binnen acht weken nadat de koning de wet heeft ondertekend, kan een referendum afdwingen.

Elke burger die 300.000 handtekeningen weet te verzamelen binnen acht weken kan een referendum afdwingen

Het kabinet stelde de intrekkingswet zo op dat die termijn komt te vervallen. In het wetsvoorstel staat: 'Deze wet werkt terug tot het tijdstip van bekrachtiging.' Een juridische kronkel, vond de oppositie. Maar de Raad van State bevestigt dat het kan.

Of deze gang van zaken ook wenselijk is, is een politieke vraag, benadrukt de Raad. Zodoende restte de oppositie dinsdagavond met het vervolg van het debat slechts een tweede kans om de minister de oren te wassen.

Nog belangrijker dan de Tweede en Eerste Kamer is de huiskamer
50Plus-leider Henk Krol

Afrekening

SP'er Ronald van Raak riep de kiezer op om bij de raadsverkiezingen van 21 maart de coalitiepartijen af te rekenen op hun daad. Op die dag vindt ook het referendum over de inlichtingenwet plaats, na het Oekraïnereferendum het tweede (en wellicht laatste) raadgevende referendum. Dat moet dan maar die volksraadpleging over de referendumwet worden, stelde Van Raak.

Ook andere partijen waarschuwden de coalitie. 'Nog belangrijker dan de Tweede en Eerste Kamer is de huiskamer', zei Henk Krol. De 50Plus-leider hoopt in de komende weken op het nippertje een derde referendum af te dwingen. Hij heeft tot 8 maart de tijd om genoeg handtekeningen te verzamelen voor een referendum over het schrappen de Wet-Hillen, een subsidie voor eigenaren van een afgelost huis.

Stemming

Ollongren hield stoïcijns vast aan haar ingezette koers richting afschaffing. Het leverde haar een motie van wantrouwen van het Forum voor Democratie op. Volgens Ollongren zit er fundamenteel ongemak ingebakken in de Wet raadgevend referendum. Het adviserende, niet-bindende karakter van het instrument veroorzaakt verwarring en teleurstelling bij kiezers, betoogde ze nogmaals.

De Tweede Kamer stemt donderdag over de intrekkingswet. Alle 76 coalitie-Kamerleden zullen aanwezig moeten zijn, want het kabinet kan niet automatisch rekenen op steun van de SGP. De partij is weliswaar uitgesproken tegen referenda, maar ook de SGP is kritisch over de constructie in Ollongrens wet. 'Juridisch effectief is nog niet juridisch goed of juridisch netjes', stelde Kamerlid Bisschop.

Ollongren wacht na de Tweede Kamer nog een laatste hobbel in de Eerste Kamer. Ook daar heeft de coalitie een meerderheid, al moet blijken of de senatoren - die in de eerste plaats naar de techniek van de wet zullen kijken - tot dezelfde conclusie komen als hun collega-Tweede Kamerleden. De stemming in de senaat is naar verwachting in april.

Juridisch effectief is nog niet juridisch goed of juridisch netjes
SGP-Kamerlid Bisschop