De veiligheidsconferentie in München maakt de verhoudingen tussen Rusland en VS er niet beter op
De jaarlijkse veiligheidsconferentie in München stond in het teken van twee grootmachten die lijnrecht tegenover elkaar staan: de Verenigde Staten en Rusland. Op het gebied van kernwapens praten ze nauwelijks met elkaar, en doen ze dat wel, dan gaat het om beschuldigingen of onbegrip.
Nog nooit werden de Verenigde Staten geleid door een president die zo verzot is op Vladimir Poetin als nu. En toch zijn de relaties tussen beide grootmachten dermate verslechterd dat Europa moet vrezen voor de gevolgen. Voor het eerst sinds de jaren 80 staan de grootmachten lijnrecht tegenover elkaar in cruciale Europese veiligheidskwesties, zoals Oekraïne en de toekomst van het cruciale INF-verdrag uit 1987, dat kernwapens van de middellange afstand in de ban doet.
De jaarlijkse ontmoeting van defensieleiders in München werd dit weekend op scherp gezet door nieuws uit Amerika: de aanklacht van speciaal aanklager Mueller tegen Russische personen en organisaties wegens bemoeienis met de presidentsverkiezingen. Dat Russische zegslieden dit afdeden als 'gezwets' en 'fantasieën', is staand beleid en verbaast niet. Maar het zal het laatste restje hoop in het Kremlin dat met Trump zaken te doen zijn, verpulverd hebben.
Europa nauwelijks genoemd
Trumps veiligheidsadviseur McMaster haalde hard uit toen een Russische senator hem vroeg over de claim van Russische experts dat juist de VS veel cyberaanvallen op Rusland plegen: 'Het verbaast me dat er nog Russische cyberexperts vrij zijn, als je ziet hoe druk ze het hebben met het ondermijnen van onze democratieën.'
McMaster noemde Europa nauwelijks tijdens zijn toespraak, behalve in de eerste zin: 'Naar München komen is als thuiskomen.' Wat de regering-Trump wél bezighoudt? Noord-Korea, Iran en zijn extremistische voetsoldaten, terrorisme, Assads gebruik van chemische wapens. En, na aanvankelijke aarzelingen, 'het versterken van de internationale fundamenten van vrede en welvaart'.
En Rusland, natuurlijk. Dat intervenieert volgens de Amerikanen in hun democratie, zet het INF-verdrag op losse schroeven, en destabiliseert Oekraïne. De regering-Trump besloot recent anti-tankraketten aan Kiev te gaan leveren, iets waarvoor Obama terugschrok en waar veel EU-landen tegen zijn. Wat de VS betreft blijven de sancties tegen Rusland gehandhaafd zolang Rusland de Krim niet teruggeeft.
Het verbaast me dat er nog Russische cyberexperts vrij zijn, als je ziet hoe druk ze het hebben met het ondermijnen van onze democratieën
'Sabotage door Kiev'
Niettemin beloofde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Gabriel in München dat de Europese sancties geleidelijk weg kunnen als Moskou meewerkt aan een door Kiev gesteund plan voor een robuuste VN-vredesoperatie in Oost-Oekraïne. Maar zijn Russische collega Lavrov leek niet enthousiast. Hij sprak over 'sabotage [van het vredesproces] door Kiev, met een militair scenario'.
Op nucleair gebied beschuldigen de VS en Rusland elkaar niet alleen van schending van het INF-verdrag, maar ook van gevaarlijke aspecten in elkaars nucleaire doctrines. De VS roept vragen op, ook in Europa, met de optie van nucleaire vergelding voor 'een niet-nucleaire aanval met soortgelijke gevolgen als een aanval met kernwapens'. En datzelfde geldt voor Rusland met zijn nucleaire 'escaleren om te deëscaleren'-doctrine, die voorziet in de inzet van een klein aantal kernwapens.
Nu Rusland weer vaak bijna-ongelukken met NAVO-landen uitlokt in Europese wateren en het luchtruim, is het niet geruststellend dat inzake kernwapens de twee supermachten al een paar jaar niet praten en als ze communiceren elkaar totaal niet lijken te verstaan.
En de EU? Die probeert zichzelf eindelijk op te richten op defensiegebied, maar heeft nog een lange weg te gaan. Zo zijn EU-landen door de Brexit nog maar goed voor 20 procent van de NAVO-inspanning. In München poogden Europese diplomaten ook Iran tot verdere afspraken te dwingen om het nucleaire akkoord met dat land te redden. Hoognodig, want de waarschuwingen aan Iran van de VS en Israël weerklinken steeds luider. En verder is het voor de EU turen naar de supermachten, wiens gedrag het onder Trump en Poetin maar beperkt kan beïnvloeden.