Ziekenhuizen veel meer kwijt aan schadeclaims na medische fouten

Deze verschuiving wordt vooral teweeggebracht door een toename van claims waarbij enorme bedragen worden uitgekeerd; in de onderzochte periode was een uitkering van 1,9 miljoen euro in 2016 de klapper. Het aantal claims dat tegen ziekenhuizen werd ingediend steeg gedurende de periode met 4,5 procent en liep daarmee in de pas met de toegenomen zorgvraag.

Dat blijkt uit onderzoek van Désirée Klemann, gezondheidsrechtjurist en gynaecoloog in opleiding in het Maastricht UMC+, dat vandaag wordt gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Zij onderzocht voor de periode 2007-2016 de cijfers van alle ziekenhuizen die zijn aangesloten bij Medirisk en Centramed, de twee verzekeringsfondsen die de claims afhandelen voor 95 procent van de Nederlandse ziekenhuizen. Het zijn onderlinge waarborgmaatschappijen, wat wil zeggen dat de ziekenhuizen in feite gezamenlijk elkaars claims betalen; stijgt het uit te keren bedrag, dan stijgt ook de premie die ziekenhuizen moeten inleggen.

Terugtredende overheid

Klemann onderzocht de cijfers, omdat ze in haar omgeving merkte dat er toenemende huiver ontstond voor ‘Amerikaanse toestanden’. ‘Artsen denken dat er meer en vaker geclaimd wordt. Ik merk dat die angst tot een defensievere geneeskunde leidt, waarbij er soms meer diagnostiek plaatsvindt dan strikt noodzakelijk is: om zo maar geen dingen te missen en later de deksel op de neus te krijgen.’ Die angst blijkt vooralsnog ongegrond, zegt Klemann. ‘De toename van het aantal claims valt mij mee. En in het gros van de claims blijft het uitgekeerde bedrag gelijk, de stijging van het totale bedrag wordt veroorzaakt door enkele excessieve claims.’

Die komen volgens Ageeth Bakker, directievoorzitter bij Centramed, voor een groot deel voort uit een terugtredende overheid. Zo zijn de eigen bijdragen die de overheid van patiënten verlangt verhoogd. Daardoor stijgen de zorgkosten die worden geclaimd na een medische misser. Ook is er een groeiend aantal zzp’ers. Zij gaan er meteen in inkomen op achteruit als zij niet kunnen werken, in tegenstelling tot hun collega’s in loondienst die bij ziekte worden doorbetaald. Ook dat inkomensverlies moet worden gecompenseerd.

Dan wordt er dus eigenlijk geld rondgepompt, zegt Bakker. Geld dat de overheid bespaart door zich terug te trekken, moet uiteindelijk via claims alsnog worden opgehoest. ‘We zijn een onderlinge waarborgmaatschappij, de claims die wij uitkeren komt uit het budget van de ziekenhuizen, dat is publiek geld.’ Dat maakt volgens haar van elke claim een dilemma: ‘Het gaat vaak om veel geld, dat moeten we moreel en ethisch afwegen. We willen schade die ontstaat vergoeden, maar we willen ook de kosten beheersen. Gaat die ene ton naar één patiënt, of betalen we er verpleegkundigen in het ziekenhuis van?’

Kwaliteitsbeleid

De totale claimlast neemt ook toe doordat de bedragen die gelden als smartegeld verder stijgen. Bakker: ‘Het hangt natuurlijk af van de ernst van de situatie, maar het loopt op tot 150 duizend euro. De laatste tijd zien we ook regelmatig claims van 200 duizend euro langskomen.’ Tot slot nemen ook de buitengerechtelijke kosten toe, ofwel de kosten die gedupeerde patiënten kwijt zijn aan advocaten en andere juridische ondersteuning en dit verhalen op het ziekenhuis.

Dit alles leidt ertoe dat vooral de hoge claims steeds hoger worden. In 2017 is het record ‘hoogste schadeclaim’ opnieuw gebroken, het noopte Centramed tot het betalen van enkele miljoenen. Ook enkele nog niet afgehandelde claims gaan die kant op. Bakker: ‘We zijn nog ver verwijderd van Amerikaanse toestanden, maar we moeten er wel voor waken dat we die kant op gaan. Je moet niet hebben dat artsen hun vak niet meer willen uitoefenen, omdat ze de aansprakelijkheidsverzekering niet meer kunnen betalen.’

Hoogleraar gezondheidsrecht Johan Legemaate, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, noemt de uitkomsten ‘intrigerend’. De toenemende claimlasten zouden de ziekenhuizen zorgen moeten baren, vindt hij, juist omdat ze uit premiegeld moeten worden opgehoest. ‘Als je als ziekenhuis claims hebt, moet je ze gebruiken om je kwaliteitsbeleid aan te passen en nieuwe fouten te voorkomen.’

Legemaate denkt dat de daadwerkelijke schade voor patiënten hoger ligt dan uit het onderzoek blijkt. Er komen meer ziekenhuizen die de kleine schadebedragen zelf regelen zonder de verzekering in te schakelen – die gegevens zijn in het onderzoek niet meegenomen. Ook zullen moegestreden patiënten vaak niet de puf hebben om door te vechten als een verzekeringsmaatschappij een lager bedrag biedt dan de claim rechtvaardigt, denkt Legemaate.