Het geschonden geheim van Anne Frank
Lody van de Kamp is rabbijn en auteur. Hij schrijft elke vierde dinsdag van de maand een column.
Nog één keer kijkt Anne naar de laatste regels van die bladzijde in haar dagboek. Ja, eigenlijk kan dit ook niet. Ze ziet nu al de bestraffende blik van haar zus Margot, mocht deze ooit het dagboek in handen krijgen en deze stoute grapjes lezen. En ze moet er helemaal niet aan denken wat moeder gaat zeggen wanneer die zou horen welke dingen ze allemaal aan het papier toevertrouwt. Ook vader heeft al een keer gedreigd haar dagboek af te pakken.
Ze mompelt een laatste excuus aan de denkbeeldige ‘Kitty’ tot wie Anne zich in haar dagboek altijd richt en drukt het bruine gompapier stevig op de twee zojuist geschreven bladzijden. Met de lijmkwast bestrijkt ze ten slotte de onderste hoekjes van de twee pagina’s. ‘Lieve Kitty, alleen jij en ik weten wat hier staat geschreven. Mocht jij ooit in handen komen van andere mensen, dan mogen zij alles lezen wat wij samen hier in het Achterhuis gedeeld hebben. Alles, behalve deze twee bladzijden die nu voor altijd dicht zijn geplakt. Dat is tussen jou en mij.’
grote historische waarde
De Anne Frank Stichting is er onlangs met nieuwe fotobewerkingstechnieken in geslaagd deze pagina’s in het beroemde dagboek toch leesbaar te maken. De inhoud van de tekst werd ook meteen wereldkundig gemaakt.
Over het leesbaar maken van deze teksten schrijft het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), dat meewerkte aan het onderzoek: ‘Het dagboek van Anne Frank is erfgoed met grote historische waarde, dit rechtvaardigt onderzoek ernaar. Ook de afgeplakte gedeelten behoren tot het object van onderzoek. Het toegankelijk maken ervan is vanuit wetenschappelijk opzicht net zo vanzelfsprekend als het zichtbaar maken van een verborgen afbeelding onder een schilderij van Rembrandt.’
Dit kan ik zelf allemaal volgen. Al heel lang zijn het Achterhuis, het Dagboek en Anne Frank onderdeel van veel wetenschappelijk onderzoek. Bij dat onderzoek behoren natuurlijk ook de teksten die tot nu toe niet leesbaar waren. Wat ik niet kan, maar ook niet wil volgen, is dat de inhoud van door Anne zelf geheimgehouden teksten ook meteen voor de hele wereld zichtbaar werden gemaakt.
Zonder een woord te zeggen pakt Otto Frank het dagboek van Anne aan uit de handen van zijn vroegere secretaresse Miep Gies. ‘Meneer Frank, niet lang nadat u samen met de andere onderduikers in het Achterhuis werd ontdekt en door de Gestapo naar de Zentrall Stelle aan de Euterpestraat was gebracht, ben ik nog één keer het leeggehaalde Achterhuis binnengegaan. Daar zag ik Annes dagboek op de grond liggen.’ Otto Frank moet denken aan die eerste keer, aan het begin van de oorlog, toen Miep tegenover hem stond op zijn kantoor. Hem staat nog haarscherp voor de geest hoe de jonge Miep hem toen beloofde om het onderduikgezin te helpen. Het heeft uiteindelijk niet mogen baten. Hij is helemaal alleen uit de concentratiekampen teruggekomen. Edith, zijn vrouw, Margot en Anne zijn omgekomen.
Er gaat langere tijd overheen voordat de eenzame vader Otto in staat is de door zijn jongste dochter volgeschreven bladzijden te lezen. Het doet hem vanzelfsprekend ontzettend veel pijn. Maar hij zet door. En hij zorgt ervoor dat de wereld om ons heen het dagboek ook kan gaan lezen. Die bladzijden waarvan de jonge Anne had aangegeven dat deze woorden alleen voor ‘Kitty’ en voor haarzelf waren bestemd, werden toen niet aan de openbaarheid prijsgegeven.
griezelige wereld
Inmiddels is het geheim van een veertienjarig meisje geschonden. Er is maar één iemand op deze wereld die over het wel of niet openbaar maken van deze teksten had kunnen beslissen. Dat was Anne zelf. Maar, Anne ligt ergens op die onmetelijke vlakte in het verre concentratiekamp Bergen Belsen, in een van die afschuwelijke massagraven tussen al die andere duizenden omgekomenen.
Deze week hebben we het gezien. In onze grotemensenwereld zijn ook de persoonlijke geheimen van een door de nazi’s omgebracht veertienjarig meisje niet veilig. We leven in een griezelige wereld.
