Mooier materiaal voor een complottheorie is er zelden geweest

Het zijn ongezonde tijden voor Russische ballingen in Londen, ter verhoging van de suspense ook wel Londongrad genoemd. Na de poging tot moord op de dubbelspion Sergej Skripal en zijn dochter, bijna twee weken geleden, blijkt ook Nikolaj Gloesjkov, een goede bekende van de oligarch Boris Berezovski, afgelopen maandag op gewelddadige wijze om het leven te zijn gebracht. Volgens de politie is er geen verband tussen de twee voorvallen – voor zover bekend althans.

Er is natuurlijk wel een verband: de nationaliteit van de slachtoffers en het vermoeden dat 'Moskou' er de hand in heeft gehad. De teller van verdachte sterfgevallen staat inmiddels op veertien. Daarbij gaat het trouwens niet alleen om Russen, maar ook om Britten, zoals de stralingsexpert Matthew Puncher. Puncher ontdekte dat een andere oligarch, Litvinenko, in 2006 was omgebracht door toediening van het radioactieve polonium 210. Hijzelf stierf in 2016 door messteken. Misschien waren die door hemzelf toegebracht, misschien ook niet.

Volgens de Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson heeft president Poetin persoonlijk opdracht gegeven voor de aanval op Skripal met het zenuwgas novitsjok. Waar hij die beschuldiging op baseerde, zei hij er niet bij. Maar zijn opmerking past perfect in het scenario dat langzaam maar zeker rond de mysterieuze moorden wordt opgetuigd. Net als de opmerking van NAVO-baas Stoltenberg, die sprak van de 'eerste gifaanval op NAVO-grondgebied'.

Het voelde als het op scherp zetten van schimmigheden, bij gebrek aan harde feiten. 

Nog mistiger

Correspondent Patrick van IJzendoorn schreef kortgeleden dat in de loop der jaren door allerhande plunderaars en roofridders die hun slag hadden geslagen na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, 200 miljard euro van Moskou naar Londen werd gebracht, om daar te worden geïnvesteerd in vastgoed (maar bijvoorbeeld ook in de voetbalclub Chelsea). Boris Berezovski, naar verluidt de eerste Russische miljardair en tegenstander van Poetin, was een van de voorlopers in de geldexodus. Hij werd in 2013 met een strop rond zijn nek aangetroffen in een badkamer van zijn landhuis in Ascot, bij Londen. Misschien was het zelfmoord, waarschijnlijk niet.

Dat was nog redelijk klassiek. Maar Litvinenko stierf dus door polonium en Skripal en zijn dochter legden bijna het loodje door novitsjok. Het polonium was te traceren naar Moskou en dat gold ook voor het gas. Waren het Kremlin-aanslagen, dan waren het stomme aanslagen. Of het lag nóg weer anders: het was de bedoeling dat de aanslagen veel publiciteit opleverden – meer dan een ordinaire moord met een pistool of een auto-ongeluk – en dat ze naar het oosten wezen. Niet dat die laatste hypothese de zaak er duidelijker op maakt. Integendeel, de kwestie zou er nóg mistiger van worden.

Geloofwaardig antwoord

Was Londongrad een scenario voor een 14-delige thrillerserie in wording, dan zou de auteur zich op dit punt hebben vastgedraaid in zijn zelfgesponnen web van intriges en bizarre plots. Hij moet een voor de kijkers geloofwaardig antwoord vinden op de moeilijkste vraag die het verloop van het verhaal tot dusver heeft opgeworpen: wie is de geheimzinnige Vladimir Poetin en wat is zijn ware rol? Hij is de huidige en nieuwe president van Rusland, oké. Maar is hij daarnaast de capo di tutti capi van een club maffiose miljardairs en als zodanig een politicus-crimineel die een ingenieus spel van macht en miljarden speelt? Mooier materiaal voor een complottheorie is er in elk geval zelden geweest.

Ik denk dat de politici in het Westen worden geconfronteerd met personen en methoden waarmee ze nooit eerder te maken hebben gehad en dat ze daarom geen idee hebben hoe ze moeten reageren.