Als geen ander weet spoedarts Guy Borgers (56) hoe het er op 22 maart 2016 aan toe ging op de luchthaven van Zaventem. “Ik had er hier in Jessa net de nachtdienst opzitten toen het nieuws van de ontploffingen binnenliep. Meteen ging het richting Brussel”, vertelt Borgers, die op dat moment zowel spoedarts in Hasselt was als directeur van het militair hospitaal van Neder-Over-Heembeek.

De verwondingen waren niet bepaald nieuw voor hem, met missies in Somalië en Libanon op de teller. Wat wel opviel, was het feit dat het de militairen waren die in Zaventem veel levens konden redden. “Omdat zij een speciale kit aan hun uniform hadden hangen, met drukverbanden om bloedingen te stelpen. Normaal zijn die voor henzelf in oorlogsgebied bedoeld, maar hier hebben ze het verschil gemaakt voor de terreurslachtoffers.”

Ik ben van de nachtdienst op de spoed in Hasselt rechtstreeks naar de aanslagen op luchthaven van Zaventem gereden Guy BORGERS Spoedarts Jessa

Dat blijkt dan ook één van de belangrijkste lessen sinds de aanslagen. “Nochtans is er een tijd geweest dat een knelband aanleggen gezien werd als slechte geneeskunde. Maar het kan het verschil tussen leven en dood betekenen. Want verwondingen bij aanslagen zijn vaak heel anders dan bij een treinongeval of een industriële ramp. Eigenlijk zie je dan oorlogspathologieën, verwondingen die je op het slagveld meemaakt. We hebben veel geleerd van de militairen in Irak en Afghanistan. Zij kenden de gevolgen van blast injuries, bomexplosies. De zware bloedingen, amputaties,... Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat van de 5.000 overleden militairen zo’n 89 procent prehospitaal gestorven is. Liefst 92 procent daarvan was letterlijk doodgebloed. Dus snel en ter plekke ingrijpen, is cruciaal.”

Knelverbanden

Intussen zijn mug’s dan ook standaard op pad met zo’n speciale kit. “Voordien had je dat niet nodig, want dat soort verwondingen zag je niet. In de kit zitten onder meer knelverbanden om de bloeding zo snel mogelijk te stelpen en Israëlische drukverbanden. Ook weer uit de militaire wereld”, beschrijft urgentiearts Maarten Kuppers (43) van Jessa.

Onder de vleugels van de provincie hebben de ziekenhuizen ook het Medisch Interventieplan Limburg uitgebreid met ‘terreurervaring’ en is vastgelegd hoeveel gewonden in eerste instantie richting Hasselt, Genk, Sint-Truiden, Overpelt... kunnen. “Genk en Hasselt kunnen uiteraard de grootste aantallen zwaargewonden aan. Maar veel hangt ook af van de plaats van de aanslag of de ramp. En het moment. Nu is het bijvoorbeeld behoorlijk druk door de aanhoudende griep. Maar er kan ook beslist worden (door de 100-centrale, nvdr.) om meer patiënten te vervoeren naar Genk als er een bom op de Hasseltse Grote Markt ontploft. Want dan weet je dat we bij Jessa sowieso extra slachtoffers krijgen die te voet komen. Maar je kan op voorhand nog zo goed alles vastleggen: elk plan overleeft tot het contact met de vijand.”

Open buikwonde

Damage control surgery – chirurgie om de eerste schade te beperken – is nog zo’n techniek die ze ingevoerd hebben voor dat soort rampen: “Snelle ingrepen om ledematen en levens te redden. De chirurgen gaan de bloedingen stelpen maar niet meteen alles herstellen. Zo kunnen we zoveel mogelijk mensen op zo kort mogelijke tijd helpen. Zo’n ingreep mag hooguit drie kwartier duren. Een open buikwonde gaan we bijvoorbeeld niet meteen weer sluiten, maar wel een paar dagen met een kunststofvlies afdekken.”

De mannen en vrouwen op de baan is aangeleerd hoe ze hulp moeten verlenen in onveilige omstandigheden. “Want dat is heel anders bij een verkeersongeval: dan heeft de politie alles al veilig afgezet en kan je rustig jouw werk doen. Nu zijn hulpverleners opgeleid hoe ze dat doen in bedreigende omstandigheden, waarbij mogelijk zelfs nog geschoten wordt. Vroeger was het: play & stay (vrij vertaald: ter plekke aan de slag, nvdr.). Nu is dat soms: scoop & run, oprapen en wegwezen.”