Waarom onze lonen niet stijgen: econoom verklaart 'het Grote Mysterie'

Christophe Van Canneyt, zelden verlegen om een straffe uitspraak, was de afgelopen week te gast bij het kantoor van Puilaetco Dewaay in Hasselt om er de economische gang van zaken in de wereld tegen het licht te houden.

Samen met Janet Yellen en andere economen stelt ook hij een merkwaardige evolutie vast. “In de VS, Japan en de meeste Europese landen daalt de werkloosheid sterk”, stelt hij vast. “Dat is te danken aan de economische motor die eindelijk weer op toerental komt. Tien jaar hebben we nodig gehad om de voorbije crisissen te boven te komen. De werkloosheid daalt zo sterk dat bedrijven de grootste moeite ervaren om hun vacatures in te vullen. Volgens de traditionele Phillipscurve zou dat steevast moeten leiden tot hogere lonen en bijgevolg ook tot een stijgende inflatie omdat mensen met een hoger loon meer gaan consumeren. Maar wat zien we? Afgezien van een paar uitzonderingen gaan de lonen nauwelijks omhoog en blijft de inflatie in de meeste westerse landen erg beperkt.”

Centrale banken

De vaststelling is des te vreemder omdat de centrale banken wereldwijd zo’n 15 triljard dollar (!) in de economie hebben gepompt om de inflatie op te trekken tot het zo heilige niveau van 2 procent. “Zonder noemenswaardig resultaat. De economen trekken zich de haren uit het hoofd”, zegt Van Canneyt. “De traditionele recepten blijken niet meer te werken. Sommigen argumenteren dat zonder de enorme geldpomp van de centrale banken we op een deflatie hadden afgestevend. We zullen het nooit weten. Maar hoe dan ook: als de economie goed draait, en de werkloosheid daalt, zou je toch denken dat werkgevers een hoger loon veil hebben om mensen aan te trekken, of om ze aan boord te houden. In Japan heeft de regering zelfs aan de vakbonden gesmeekt om hogere looneisen te stellen. Zonder resultaat. Vandaar dat de centrale banken zo aarzelen om de rente op te trekken. Zij vrezen daardoor de herstellende economische groei bij een aanhoudend lage inflatie te fnuiken.”

Demografie

De toenemende vergrijzing van de bevolking is volgens Van Canneyt één van de belangrijkste verklaringen voor het fenomeen. “De duur betaalde werknemers die nu massaal met pensioen gaan worden vervangen door goedkopere jonge krachten. In Japan is dat een fenomeen dat al een tiental jaar aan de gang is. En dat maken wij nu ook mee.”

Maar er spelen volgens Van Canneyt nog andere factoren een rol. “Zo wordt wereldwijd een dalende syndicaliseringsgraad vastgesteld. Steeds minder werknemers worden lid van een vakbond. En daardoor klinkt de roep om hoger loon ook minder hard.” Een derde factor is de vrij lage groei van de arbeidsproductiviteit. Werkgevers kunnen het niet maken om hoger lonen toe te kennen als dat niet gecompenseerd wordt door een hogere productiviteit. Want dat snijdt in hun winstmarges.”

Specifiek voor de VS denkt Van Canneyt ook aan de groeiende plaag van drugsgebruik. “Die mensen hebben ‘andere prioriteiten’ aan hun hoofd dan normale consumptie.”

Heilige huisjes

Volgens Van Canneyt bewijzen dat soort evoluties dat ook de economen hun traditioneel denkkader moeten aanpassen aan de snel veranderende wereld. “Is een inflatieniveau van twee procent wel zo ideaal? Moeten we ons daar langer aan vasthouden? In de elektronicawereld zijn dalende prijzen de normaalste zaak van de wereld. Denk ook maar aan prijzen van zonnepanelen. Ik merk dat voorts heel wat gepensioneerden, ondanks hun redelijk pensioen, tegenwoordig voor Aldi en Lidl kiezen. Zij kunnen best leven met lagere prijzen”, gooit hij een nieuwe knuppel in het hoenderhok van de economen.