Column: Waarom zingen met bovenstem ontroert

Soms lijkt het of de ware Nederlandse cultuur alleen in de Randstad te vinden is. Maar in Kampen, de plaats waar we met vakantie waren, kunnen ze er ook wat van. Op een avond konden we zelfs kiezen uit drie concerten.

Het werd uiteindelijk een zangavond met bovenstem in de dorpskerk van IJsselmuiden. En vergist u zich niet: deze vorm van psalmen zingen is in Nederland erkend als immaterieel cultureel erfgoed.

Het zingen met bovenstem is een oude traditie, ontstaan bij de mannen die het riet bij Genemuiden ‘sneden’ en binnenhaalden. Tijdens dat werk werden psalmen gezongen, vaak met bovenstem, die tot in de verre omtrek te beluisteren waren.

In de kerk kreeg dit zingen waarschijnlijk een plek doordat het orgel na de Reformatie door de protestanten in de ban werd gedaan. Met een bovenstem klonk de zang krachtiger. In een grote en volgepakte dorpskerk op de Hebriden maakten we ooit een kerkdienst mee waar de mensen zongen ‘als op de golven van de zee’. Er kwam geen begeleiding aan te pas. ‘We don’t believe in organs’, zei de koster tegen ons. Ze geloven er niet in het orgel.

Het zingen met bovenstem in de kerk wordt wel begeleid door het orgel. De bovenstem vormt een tegenmelodie, die boven de gewone melodie uitklinkt. De mannelijke zangers vormen soms een apart koor, maar ze zitten vaak ook tussen de gemeenteleden.

Wat werden wij geraakt en ontroerd door dit zingen met bovenstem. Maar waarom dan? Misschien wel omdat het zo authentiek klinkt. De zang gaat langzaam en is zeer gedragen en tussen de verzen zit een ruime pauze. Dat maakt het zingen haast meditatief. Het is een vorm van zingend onthaasten. In onze eigen kerk duurt de hele kerkdienst net zo lang als het zingen van veertien psalmverzen met bovenstem.

Toch is er nog meer. Niet alleen het zingen met bovenstem ontroert. Ook de psalmen zelf zijn uit het leven gegrepen. Omdat ze gaan over hoogte- én dieptepunten uit het leven en al vele eeuwen met mensen meegaan. En dat blijft. Of het nu oude berijming is of nieuwe berijming, zang met bovenstem, de muziek van het psalmenproject of Psalmen voor Nu. De vorm verandert, maar de boodschap blijft hetzelfde. Wat er ook gebeurt in ons leven, we mogen zingen dat God met ons mee gaat.