Camera’s op Hertberg moeten tekenpopulatie in kaart brengen

Wandelaars, fietsers of ruiters die recent groendomein Hertberg in Herselt bezochten, konden er haast niet naast kijken. Her en der stonden er cameravallen langs de paden. Uit de informatie op een pamflet konden de passanten opmaken dat er een onderzoek rond tekenpopulaties werd gevoerd. “Er is nood aan meer kennisopbouw rond het probleem van teken en door teken overdraagbare aandoeningen”, zegt Muriel Vervaeke, expert wildedierenziekten bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). “Dergelijke informatie is nodig om een adequaat tekenbeleid te kunnen uitbouwen.”

De tekenpopulaties nemen in aantal toe. In combinatie met het toegenomen natuurgebruik vormen ze een bedreiging voor de mens. Ziektes zoals Lyme en de recente gevallen van tekenencefalitis die een hersenontsteking kan veroorzaken, baren bosbeheerders en beleidsmakers zorgen.

Risicozones

ANB wacht de wetenschappelijke vooruitgang op het domein niet af om tegen de lente van volgend jaar op basis van de beschikbare kennis met een eerste tekenactieplan op de proppen te komen om bos- en natuurbeheerders te informeren over de problematiek en om beheeracties aan te raden die de kans op tekenbeten bij natuurgebruikers kunnen verminderen. “Met het plan willen we in de eerste plaats de kans op tekenbeten verlagen door concrete beleidsmaatregelen te nemen zoals bijvoorbeeld een aangepast onderhoud van wandelpaden in risicozones en van picknickplaatsen. Maar ook de toepasbare informatie voor de natuurgebruiker zelf is een onderdeel van het plan dat, indien er bijkomende wetenschappelijke informatie komt, kan bijgestuurd worden”, zegt Vervaeke nog.

Tijdens de voorbereidingen van het actieplan klopte ANB aan bij de universiteiten van Gent en Antwerpen met de vraag welke wetenschappelijke kennis er al beschikbaar is rond teken. In Gent was er al gewerkt rond bosbeheermaatregelen, en in Antwerpen rond interacties tussen gastheer en parasiet. De Universiteit Antwerpen besliste dit jaar om in samenwerking met lokale ANB-groepen een nieuw proefproject op te zetten in domein Hertberg. Op verschillende plaatsen in het gebied werden langs wandelpaden cameravallen geplaatst. Dit toestel, een soort wildcamera, staat op een houten paal en moet de passage van kleine bosbewoners, zoals vogels, ratten en muizen, detecteren en identificeren. “Het is de bedoeling om meer te weten te komen over de aanwezigheid van tekenpopulaties”, vertelt professor Erik Matthysen van de Evolutionary Ecology Research Group, afdeling Biologie aan de Universiteit Antwerpen. “Meer bepaald de zoektocht naar de wetenschap of er op bepaalde plaatsen meer teken voorkomen dan elders, en wat dan de rol van kleine dieren in het bos hierin is.”

Teken doen voor de mens gevaarlijke virussen en bacteriën op bij hun gastheren, zoals bijvoorbeeld kleine vogels en muizen. “We weten dat een gedeelte van die kleinere dieren besmet is met bepaalde bacteriën. Na zich gevoed te hebben op die gastheren dragen teken in een volgend stadium de bacterie over op mensen, bijvoorbeeld aan picknickzones en op wandelpaden”, zegt Matthysen.

Voortzetting

Het proefproject maakt een onderdeel uit van een doctoraatsstudie, maar zou mogelijk kunnen uitgroeien tot een onderzoeksproject op langere termijn. Op 28 november neemt de raad van bestuur van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO), een stichting die het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen financiert, hierin een beslissing. Voor de voortzetting van het onderzoek kan het FWO tussen 45.000 en 130.000 euro per jaar toekennen voor personeels- en werkingskosten.

Vervaeke zegt dat ANB blij is met de projectaanvraag van de UA bij het FWO en deze steunt omdat het onderzoek bruikbare inzichten zal leveren om een efficiënt en praktisch realiseerbaar tekenbeheer te kunnen realiseren. De gegenereerde informatie wordt eveneens opgenomen in het tekenbeheerplan.