Column Rikko Voorberg: een schreeuwende behoefte aan zingeving
‘Er is zo’n schreeuwende behoefte aan zingeving, aan rituelen.’ Dat was de boodschap van de jonge ondernemer in een van de hipste werkplekken van Amsterdam. Of ik iets zingevends wilde bedenken tijdens een feest dat ze wilden organiseren in het Italiaanse dorpje dat ze paar jaar geleden hadden gekocht. Ik zie dat weleens langskomen, van die leegstaande dorpen die je dan voor een habbekrats kunt kopen en waarvan je tijdens een zonnige zomerbarbecue met een biertje in de ene en een vegetarische burger in de andere hand denkt dat het toch te gek zou zijn om zoiets met een paar vrienden te doen. De volgende ochtend weet je dan wel beter en boek je gewoon je vertrouwde kampeerplaats op een familiecamping.
Deze vrienden hadden het gedaan. Ze hadden een deel van de huizen bewoonbaar gemaakt en organiseerden ‘retreats’. Een week truffels zoeken met lokale boeren, zwemmen in de beek en zitten aan lange tafels met lokaal vlees en veel wijn tegen een decor van een ondergaande Italiaanse zon. Dit jaar bleek dat dorpje 1000 jaar te bestaan. 1000 jaar! Dat is een eeuwigheid voor de rappe generatie van nu. En voor eeuwigheid moet je bij een dominee zijn.
Toen ik vroeg wat hij bedoelde met zingeving, wist hij het ook niet precies, maar zei hij: ‘Als vroeger een collega aan tafel om een momentje stilte verzocht, werd er gezucht en meewarig gekeken. Nu vindt iedereen het ‘te gek’ en vragen ze diegene na het momentje stilte het hemd van het lijf. ‘We schreeuwen om rituelen.’
Waarom? Wat doet dan zo’n ritueel? Wat voor verlangen raakt het aan? Een ritueel schreeuwt zelf niet. Het voert geen verhit debat, het smijt niet met fake news en complottheorieën. Het doet iets anders: het biedt de mogelijkheid om een plaats in te nemen in de wereld die groter is dan je denkt en waarvan je niet precies weet hoe het allemaal werkt, maar waar je toch in hebt te leven. Theoloog Stanley Hauerwas zei dat geloven überhaupt daarover gaat: ‘leren om voort te gaan zonder de antwoorden te weten’.
Religieuze gemeenschappen hebben toegang tot een schatkamer van rituelen. Handelingen die het mogelijk maken om zonder alle antwoorden te weten een plek in te nemen in de wereld, onder een hogere macht, in een traditie, in lijn met een gemeenschap. Misschien dat de dolende mens hier de dolende kerk kan ontmoeten, want ook de kerk lijkt zoekende naar haar plaats in een post-religieuze wereld. Zou een dolende kerk samen met een dolende mens weide kunnen vinden? Rust voor de ziel, een plaats in de tijd en een functie in de wereld? Daarvoor moeten de post-religieuze mens en de naar-binnen-gerichte kerk allebei over hun schaduw durven heen springen, maar het lijkt erop dat de tijd er rijp voor is. Er worden arbeiders gezocht voor de oogst.
