Het is mijn brexit of helemaal geen brexit, blijft May volhouden

De Conservatief Nicholas Soames zit al 35 jaar in het Lagerhuis, maar wat hij de afgelopen dagen tijdens de brexitdebatten heeft meegemaakt is nieuw voor hem. "Ik heb nog nooit", berichtte de kleinzoon van Winston Churchill, "zo’n onplezierige sfeer en onzekere tijd meegemaakt." Premier Theresa May had zelfs een motie klaar liggen om het parlement donderdag al met zomerreces te sturen, vijf dagen eerder dan gepland, om samenzweringen tegen haar de kop in te drukken. Alles draait in Westminster momenteel om de macht, brexit inbegrepen.

Wie zijn de rebellen? Zijn het de brexiteers? Zijn het de eurogezinden? Het is simpelweg niet meer te zeggen. Het ene moment is de hoofse brexiteer Jacob Rees-Mogg de Che Guevara van het Lagerhuis, het andere moment is het Anne Soubry, de Conservatief die gruwt van de brexit en de schade wil beperken. Aan de andere kant kijken de kameraden van Labour met grote ogen naar het politieke gooi- en smijtwerk dat achter Mays rug plaatsvindt, soms een handje helpend door op strategische wijze mee te stemmen met amendementen. Jeremy Corbyn ruikt de macht.

Het is de macht waar May ten koste van alles aan vast probeert te houden. Zondagochtend, amper bijgekomen van het traumatische werkbezoek van Donald Trump, zat ze op de sofa bij BBC’s interviewer Andrew Marr. Ze was daar om haar brexit-compromisvoorstel te verdedigen, het Chequers-plan waarmee Trump zijn mond had afgeveegd. Het is mijn brexit, hield ze de kijkers voor, of helemaal geen brexit. In landhuize Rees-Mogg, waar men zich op dat moment gereed maakte voor de katholieke ochtendmis, moet zijn gegniffeld. Dat zullen we nog wel eens zien.

Brieven

Net als andere Conservatieve parlementariërs had Rees-Mogg zijn weekend in zijn kiesdistrict doorgebracht. Brexiteers zeggen te zijn bedolven onder brieven en mails waarin conservatieve stemmers hun ongenoegen kenbaar hebben gemaakt over May. Wapperde ze met een White Paper? Nee, ze zwaaide met een witte vlag naar Brussel, zo wit als de kliffen van Dover. Niet alleen Kamerleden werden bedolven, ook de brievenredactie van The Daily Telegraph. De woede, zo scheef brievenredacteur Christopher Howse, was te vergelijken met de boosheid over de parlementaire bonnetjesaffaire van 2009.

Met dat in het achterhoofd ging Rees-Mogg, terug in Westminster, maandag langs bij de premier, gewapend met een amendement. In de White Paper had May voorgesteld dat de Britse fiscus de tarieven gaat heffen op goederen die vanuit niet-Europese landen via het eiland hun weg vinden naar het vasteland, dit om de handel soepel te laten verlopen. Prima, zei Rees-Mogg, maar dat doen we alleen als de EU dat ook doet voor goederen die de andere kant opgaan. May ging akkoord, ook al wist ze dat Brussel dit nooit zou accepteren. Ze besefte immers wat het alternatief was: een nacht van de lange vismessen.

Guerrilla's

Ze dwong haar fractie mee te stemmen, wat massaal gebeurde. Weinig Kamerleden willen promoties mislopen. Een groep van twintig weigerde: de eurogezinde guerrilla's. De jurist Dominic Grieve, voor wie de term Right Honourable is uitgevonden, uitte de term "kwaadaardig". Anne Soubry stak een bijna marxistische tirade af waarin ze zei dat brexiteers in de theekamers van het parlement erkennen dat een harde brexit duizenden banen zal gaan kosten. Maar, zo brieste ze, haar partijgenoten met hun "gouden pensioenregelingen en geërfde rijkdom" vinden soevereiniteit belangrijker.

"Anne is niet boos", zou partijgenoot Nadine Dorries later opmerken, "ze is de weg kwijt."

In de late avond won de regering de stemming: 305 – 302. Opvallend: de leider van de eurofiele Liberaal-democraten en diens voorganger hadden niet gestemd: ze bleken belangrijker zaken aan hun hoofd te hebben, een debat in Devon over de teloorgang van het 'liberalism' bijvoorbeeld, dan stemmen over een amendement dat een akkoordloze brexit dichterbij brengt. Een poging tot revanche kwam op woensdag toen eurogezinde Conservatieven een amendement opstelden waarin staat dat als er dit jaar geen handelsakkoord komt, de Britten automatisch en veiligheidshalve bij de Douane-unie blijven.

Gift

Deze terugvaloptie zou een gift zijn voor Brussel, dat dan geen enkele motivatie meer heeft om echt te onderhandelen. De Conservatieve fractiemanagers riepen de rebellen op hun "gezond verstand" te gebruiken, gaven donderpreken en dreigden met nieuwe verkiezingen. "Ze kietelden de buik van Rees-Mogg en draaiden ons de duimschroeven aan", klaagde een eurofiele Tory tegen een Sky-journalist. Het hielp, want de regering overleefde de stemming nipt. Devoot bergwandelaar May blijft de smalle bergpaden vinden en volgt daarbij het advies van Winston Churchill: Keep Buggering On.

Als de kat van Downing Street met negen levens heeft May het zomeroffensief overleefd, wat spijtig genoeg niet kan worden gezegd van haar brexitvoorstel.