Sri Lanka zegt dat aanslagen wraak waren voor moskee-aanval Nieuw-Zeeland

‘Het eerste onderzoek heeft uitgewezen dat dit een vergelding was voor de moskee-aanval in Nieuw-Zeeland’, aldus de bewindsman. De rechts-extremistische Australiër Brenton Tarrant (28) schoot in maart 50 bezoekers van twee moskeeën dood in de stad Christchurch.

Wijewardene gaf geen verdere informatie of bewijzen waaruit zou blijken dat het bloedbad op Eerste Paasdag een wraakactie was. Hij zei wel dat de aanslagen op kerken en hotels het werk waren van twee lokale islamitische groepen. Behalve National Thowtheeth Jama’ath (NTJ) zou het ook gaan om de radicale groep Jammiyathul Millathu Ibrahim. 

Premier Ranil Wickremesinghe zei dat er ‘mogelijk’ een link is met IS, nadat de terreurgroep via het eigen persagentschap Amaq de aanslagen had opgeëist. IS gaf echter geen bewijzen. In de afgelopen jaren heeft IS diverse aanslagen opgeëist, waaronder in Europa, zonder bewijs te leveren dat strijders van de groep inderdaad verantwoordelijk waren. Geen enkele organisatie had tot dinsdag de verantwoordelijkheid opgeëist voor de aanslagen op de drie kerken en vier hotels.

Volgens de regering in Colombo heeft onder andere NTJ hulp gekregen van een internationaal terreurnetwerk. Onder de veertig personen die zijn opgepakt, is een Syriër. De politie kwam de Syriër op het spoor na ondervraging van de andere verdachten. De autoriteiten zeggen dat inmiddels alle zeven aanslagplegers zijn geïdentificeerd. Premier Wickremesinghe zei dinsdag dat een deel van hen de afgelopen tijd in het buitenland is geweest . Hij noemde geen landen.

Volgens de premier was een vierde hotel ook het doelwit, maar deze aanslag mislukte. Hij waarschuwde dat er nog meer militanten zijn die aanslagen zouden willen plegen. Sri Lanka heeft om buitenlandse hulp gevraagd bij het opsporen van het internationale terreurnetwerk, dat niet bij naam is genoemd, dat betrokken zou zijn bij de aanslagen. In heel het land werd dinsdag, tijdens een nationale rouwdag, drie minuten stilgestaan bij de honderden slachtoffers. Het dodental staat nu op 321, onder wie 45 kinderen. Er zijn 500 gewonden. 

Tien dagen voor de aanslagen, waren de veiligheidsdiensten van Sri Lanka al gewaarschuwd dat een radicale islamitische groepering van plan was zelfmoordaanslagen te plegen op kerken. Er is toen geen actie ondernomen tegen deze groep en het is onduidelijk of er andere voorzorgsmaatregelen zijn getroffen.

Op 11 april noemde een politiechef in een interne memo niet alleen de NTJ maar ook die van individuele leden. Er werden bovendien adressen gegeven, waar deze mensen gevonden zouden kunnen worden. De informatie zou op 4 april zijn verstrekt door de Indiase inlichtingendienst.

‘Volledig blind’

Premier Wickremesinghe zei zondag dat hij, noch zijn kabinet over deze memo waren geïnformeerd, en riep op te onderzoeken waarom er geen voorzorgsmaatregelen zijn getroffen. Een dag later zei de minister van Volksgezondheid, Rajitha Senaratne, dat de premier en zijn bondgenoten ‘volledig blind’ zijn geweest en foeterde over het gebrek aan samenwerking binnen de regering.

Defensie-bewindsman Wijewardene zei dinsdag dat door ‘zwakte’ van het veiligheidsapparaat de aanslagen niet konden worden voorkomen. ‘De inlichtingendiensten waren op de hoogte van deze aanvallen en een groep verantwoordelijken werd ingelicht’, aldus de staatssecretaris. ‘Deze informatie werd echter verspreid onder een paar functionarissen.’

De gebrekkige communicatie onderstreept hoezeer het land wordt verlamd door een slepende machtsstrijd. Deze leidde vorig jaar tot een verkapte couppoging: eind oktober werd Wickremesinghe plotseling door president Maithripala Sirisena ontslagen en vervangen door een van diens politieke bondgenoten.

Pas na twee maanden werd Wickremesinghe onder grote druk opnieuw tot premier beëdigd. Eén van de kernvragen is nu in hoeverre het falen van de veiligheidsdiensten aan deze machtsstrijd is te wijten, en in hoeverre verschillende afdelingen van de politie, de veiligheidsdiensten en het leger zijn verbonden met politici en politieke partijen.

President Sirisena heeft maandag om middernacht de landelijke noodtoestand laten ingaan. Veiligheidsdiensten krijgen dan meer bevoegdheden om mensen vast te zetten en te verhoren. Ook gelden er restricties voor het gebruik van sociale media, omdat gevreesd wordt dat nepnieuws over de aanslagen de etnische en religieuze spanningen op het eiland doen toenemen.

Op Eerste Paasdag drongen zes zelfmoordterroristen gelijktijdig binnen bij kerken en hotels in verschillende delen van het land. Later vond nog een zevende aanslag plaats bij de dierentuin van de hoofdstad Colombo en volgde een achtste explosie tijdens een klopjacht op mogelijke verdachten. ‘Wij hadden informatie dat dit soort aanslagen konden plaatsvinden tijdens de paasdagen’, aldus minister Senaratne. ‘Ook hadden we informatie dat kerken en toeristenlocaties het mogelijke doelwit zouden vormen.’

Bij de aanslagen raakten ruim 500 mensen gewond en vielen zeker 310 doden, onder wie drie Nederlanders: een vrouw van 54, een vrouw van 48 en een meisje van 12. De laatste twee hebben behalve de Nederlandse ook nog een andere nationaliteit.

Jonge, lokale mannen

Volgens beschrijvingen van ooggetuigen waren de daders jonge, lokale mannen, maar volgens minister Senaratne kunnen de aanvallen niet gepleegd zijn door een groep mensen ‘die beperkt waren tot dit land’, en kregen zij hulp van een internationaal netwerk. De NTJ is een kleine groepering die tot voor de aanslagen vrijwel onbekend was. 

Ze zouden vorig jaar december vernielingen hebben aangericht bij een aantal boeddhistische tempels en de gezichten van boeddhistische beelden hebben aangevallen. De NTJ heeft een Facebookpagina, maar deze werd maar eens in de zoveel weken bijgewerkt en haar Twitteraccount is in maart 2018 voor het laatst gebruikt. 

Volgens moslimleiders op het eiland zou de voorman van NTJ, Mohammed Zahran, drie jaar geleden zijn begonnen met haatberichten tegen andere gelovigen. Hij deed dit in video’s op het internet. ‘Het was een haatcampagne tegen alle niet-moslims’, aldus Hilmy Ahamed, vicepresident van de Moslimraad van Sri Lanka. ‘Hij zei in feite dat alle niet-moslims geëlimineerd moesten worden.’

In The New York Times meldt Anne Speckhard, directeur van het International Center for the Study of Violent Extremism, dat de NTJ als doel heeft om de internationale jihad naar Sri Lanka te brengen. Het zou haat, angst en verdeeldheid in de samenleving willen zaaien.

Etnische spanningen zijn er in Sri Lanka volop. Bijna dertig jaar lang woedde er een burgeroorlog tussen de (in meerderheid hindoeïstische) Tamil Tijgers, die autonomie eisten, en het leger, dat de Singalese boeddhistische meerderheid vertegenwoordigde. In 2009 kwam er een einde aan deze strijd. 

Na de burgeroorlog groeiden de spanningen tussen de Singalese boeddhisten en de moslimminderheid, die nog geen 10 procent van de bevolking vormt. Zij worden door de boeddhisten echter in toenemende mate als indringers beschouwd. De eerste reeks aanslagen op de moslimsgemeenschap vond plaats in 2011 en vorig jaar maart was er sprake van een geweldsexplosie, waarbij huizen en winkels van moslims werden aangevallen. 

Tegelijkertijd zijn er de afgelopen jaren meer moskeeën en Koranscholen gekomen en zijn meer vrouwen de boerka gaan dragen. Tientallen Sri Lankanen zijn enkele jaren geleden afgereisd naar het kalifaat van Islamitische Staat.