Nepnieuws produceren en verspreiden is makkelijker dan ooit: hulpmiddelen liggen voor het oprapen

Marion le Pen tweette begin dit jaar een artikel van de Franstalige krant Le Soir op basis van het Franstalige persbureau AFP. De boodschap: presidentskandidaat Macron zou 30 procent van zijn campagnebudget krijgen van Saudi-Arabië. Het bericht waarnaar Len Pen verwees kwam van Lesoir.info. De echte site van Le Soir is Lesoir.be. Nepnieuws dus, maar wel ontelbare malen opgepikt en geretweet.

Nieuw onderzoek van Digital Shadows (een bedrijf dat zich specialiseert in het monitoren van digitale risico's voor bedrijven) laat zien hoe gemakkelijk het is om nepnieuws te maken en te verspreiden. Dat is niet voorbehouden aan verspreiders met ideologische motieven. Sterker nog: juist omdat het zo gemakkelijk is, zijn criminelen op deze lucratieve markt gedoken. Volgens strategiedirecteur Rick Holland van Digital Shadows ligt de instapgrens "lager dan ooit". "Als gevolg hiervan wordt nepnieuws niet alleen voor politiek ingezet, maar ook om geld te verdienen over de rug van bedrijven en consumenten. De online hulpmiddelen die nodig zijn om campagnes gemakkelijk uit te voeren, liggen voor het oprapen."

Stap 1: het fabriceren

Bekende mediabedrijven vormen volgens de onderzoekers een specifiek doelwit voor nepnieuwsaanbieders. Logisch: een bericht dat afkomstig lijkt van bijvoorbeeld BBC News wordt eerder vertrouwd dan een bericht van een onbekende blog. Om een site na te bouwen heb je geen zolder met programmeurs nodig. Een van de bekendste tools om de layout van een site te kopiëren, is CloneZone. Met een paar muisklikken kunnen bestaande nieuwsartikelen worden aangepast met andere afbeeldingen of teksten. CloneZone heeft inmiddels last van juridische tegenwind, maar er zijn navolgers.

Wie een stap verder wil gaan, zorgt ervoor dat het nieuwsartikel op een betrouwbaar ogende domeinnaam staat. Digital Shadows analyseerde de veertig belangrijkste wereldwijde nieuwssites en controleerde meer dan 85.000 variaties op hun internetdomein. Dat kan een subtiel verschil zijn waarbij de 'm' in een naam is vervangen door 'rn'. Of door een andere extensie te gebruiken. Digital Shadows maakt melding van ruim 2.800 nagebouwde nieuwssites die via deze wijze publiek proberen te vinden.

Stap 2: het publiceren

Er valt op diverse manieren geld te verdienen met nepnieuws. Dat kan gericht gebeuren, zoals in een op het dark web aangeboden dienst genaamd TheInsider. Deze wakkert de interesse in nieuwe cryptomunten aan via berichten op social media om zo de prijs op te drijven. Op het moment dat de koers hoog genoeg is, innen deelnemers de koerswinst. Maar het kan ook door gewoon zoveel mogelijk nieuwsartikelen te publiceren zodat er geld wordt verdiend met advertenties. Mede voor dit doel bestaan er koppengenerators. Zo adverteert 'The Fake News Headline Generator' met het wat surrealistisch aandoende "Get the latest fake NEWS on your phone and share it with your friends!" Ook populair is het schrijven van neprecensies bij Amazon. In oktober werd de site buyamzreviews.com gelanceerd die zich hier helemaal op toelegt. Tegen betaling uiteraard.

Stap 3: het rondpompen

Wil een verhaal écht aandacht krijgen, dan moet het zoveel mogelijk worden gedeeld op netwerken. De onderzoekers identificeerden meer dan tien diensten die software aanbieden voor het aansturen van social media-bots. Zo stuurt een dienst als Tweet Attacks Pro geheel automatisch duizenden twitteraccounts aan voor het automatisch volgen, tweeten, re-tweeten, aan lijsten toevoegen of berichten versturen. Kortom: alles wat een echte twitteraar ook doet. De kosten: 7 dollar voor een proefaccount. Andere diensten doen dit ook voor YouTube en Instagram. Weer andere diensten configureren bots om berichten achter te laten op specifieke websites en fora over uiteenlopende onderwerpen. Zo belooft BotMasterLabs dat het berichten op meer dan 400.000 fora kan posten.