Non-binaire Nemo wint zeer bewogen 68e editie van Songfestival voor Zwitserland

"Ik hoop dat deze wedstrijd zijn belofte kan naleven en opnieuw symbool kan staan voor vrede en waardigheid voor iedereen in de wereld." Het zijn de eerste woorden van winnaar Nemo (die zich identificeert als non-binair en de voornaamwoorden 'die' en 'hun' verkiest, red.) na hun overwinning.

Meteen een mooie samenvatting van het sentiment dat heerste rond deze 68e editie van het Songfestival. Hoezeer de organisatie ook probeerde om het event apolitiek te houden, de politieke spanningen waren de hele avond lang voelbaar. 

"De Malmö Arena is vanavond een belegerde burcht", zegt Songfestivalreporter Gianni Paelinck live vanuit Malmö. "Er is enorm veel politie aanwezig, om de vele pro-Palestijnse manifestaties onder controle te houden. Dit was een van de meest chaotische, controversiële Songfestivaledities ooit".

Nemo Mettler (24) uit Zwitserland maakt met diens overwinning de favorietenrol waar. Mettler is non-binair en zingt in 'The code' over de zoektocht naar zichzelf. Nemo brengt een intensieve, acrobatische act op een draaiende schijf. Alsof dat nog niet opvallend genoeg is, droeg de artiest ook nog een knalroze verenjas. Commentator Peter Van der Veire sprak van "de roze furby uit Zwitserland".

Fun fact: uit het oog van de camera's liepen enkele mensen in zwarte pakken zich te pletter om het platform waarop de zanger balanceerde de juiste kant uit te doen gaan. De toonvastheid van Nemo leed niet onder dat alles. Van de 37 internationale vakjury's kreeg Nemo maar liefst 22 keer de maximale 12 punten. In totaal kreeg Nemo 355 punten van de jury's.

Tijdens de zenuwslopende bekendmaking van de publieksstemmen ging de strijd om de titel uiteindelijk tussen Kroatië en Zwitserland. Hoewel het land al wekenlang op de eerste positie werd geplaatst door bookmakers, strandde Kroatië op de tweede plaats.

Met 337 punten van de televoting en 210 van de vakjury's, behaalde Kroatiës inzending 'Baby Lasagna' in totaal 547 punten. Zwitserland sprong daar net over met 591 punten, waarvan 236 van het publiek. Zwitserland gaat voor de derde keer met de beker naar huis. Al heeft de artiest die trofee afgelopen avond wel meteen stukgemaakt.  

Oekraïens duo 'Jerry Heil en Alyona Alyona' vervolledigt de top drie, en heeft de hoge score van 453 punten grotendeels te danken aan de televoting. Met 307 punten van het publiek, sprong het land in één klap naar de derde plaats. 

De definitieve eindscore van het 68e Songfestival ziet er als volgt uit:

Het hele Eurovisiesongfestival werd dit jaar overschaduwd door controverse en protest. De deelname van Israël werd zwaar bekritiseerd vanwege de oorlog in Gaza. Zowel tijdens repetities als tijdens de tweede halve finale werd de Israëlische deelneemster uitgejouwd. Dat was niet anders tijdens de finale.

Tijdens haar optreden werd de twintigjarige Eden Golan getrakteerd op gemengde reacties: er klonk een combinatie van gefluit, krachtig boegeroep én applaus. De zangeres leek onaangetast door de tegenwind en bracht een vrijwel feilloze versie van haar powerballad 'Hurricane'. 

Israël behaalde uiteindelijk de vijfde plaats, met 375 punten. Een groot deel daarvan - 323 punten - kreeg Golan van het publiek. 

Volgens Songfestivalkenner André Vermeulen zijn de organisatoren van het Songfestival aan het ergste ontsnapt. "Had Israël gewonnen, was dat een groot probleem geweest. Dan moest Israël het songfestival organiseren. Heel wat landen zouden dan weigeren om deel te nemen."

Hoewel de organisatie politieke statements verbiedt, is het toch lastig gebleken om die tegen te houden. Enkele deelnemers smokkelden symbolen mee het podium op. Sommige anderen riepen na hun performance op tot vrede. Ook het publiek liet van zich horen elke keer Israël werd genoemd. Een kleine greep uit wat er op en rond het podium in Malmö is gebeurd tijdens de grote finale:

• De Ierse Bambi Thug schreeuwt "Love will always triumph hate" aan het einde van hun performance. Op het gezicht van Bambi valt in Keltisch Oghamschrift het woord "staakt-het-vuren" te lezen. 
• De aandachtige kijker kan op de nagels van de Portugese Iolanda het patroon van een Keffiyeh (een typisch Palestijns hoofddeksel) en andere Palestijnse symbolen zien. 
• De Franse deelnemer Slimane roept aan het einde van zijn ballade "united by music, for love and peace".  Tijdens de laatste repetitie onderbrak de zanger zijn nummer 'Mon Amour' met een pleidooi voor verbroedering.
  
• Meerdere juryvoorzitters weigeren om de punten van hun land live uit te reiken en moeten op het laatste moment worden vervangen. 
  
• De vertegenwoordiger van de Israëlische vakjury wordt stevig uitgejouwd door het publiek terwijl ze de punten bekendmaakt, net als de Eurovisie-topman Martin Osterdahl die de puntentelling opent. 

Terwijl de wedstrijd aan de gang was in de Malmö Arena, waren er buiten pro-Palestijnse protesten aan de gang. Onder meer Greta Thunberg demonstreerde mee en werd zelfs even opgepakt door de politie. Ook eerder op de dag moest de Zweedse politie al tussenkomen. De hele avond was er een enorme politiemacht aanwezig. 

Net als voor de tweede halve finale, kregen VRT 1-kijkers een protestpancarte te zien van de VRT-vakbond ACOD. "Dit is een vakbondsactie", viel er te lezen. "Wij veroordelen de schendingen van de mensenrechten door de staat Israël. Bovendien vernietigt de staat Israël de persvrijheid. Daarom onderbreken we even het beeld. #CeaseFireNow #StopGenocideNow".  

Het Eurovisiesongfestival wordt uitgezonden door de verschillende omroepen die tot de Europese Radio-unie (EBU) aangesloten zijn. Daar horen ook RTBF en VRT bij. Voor de start van de finale heeft de socialistische vakbond van de VRT ervoor gekozen op VRT 1 een steunboodschap te tonen voor het Palestijnse volk.

De punten van de Belgische vakjury werden dit jaar uitgereikt door RTBF-presentatrice Livia Dushkoff. Onze 12 punten gingen naar Frankrijk. Israël kreeg 5 punten van de Belgische jury. 

Opvallender zijn de punten van het Belgische publiek, die pas na de uitzending van het Songfestival werden bekendgemaakt. Daaruit blijkt dat de kijker 12 punten heeft gegeven aan Israël. Gevolgd door Frankrijk (10 punten) op de tweede plaats.

Dit is de puntenverdeling van het Belgische publiek: 

12 punten: Israël
10 punten: Frankrijk
8 punten: Kroatië
7 punten: Oekraïne
6 punten: Zwitserland
5 punten: Armenië
4 punten: Griekenland
3 punten: Italië
2 punten: Ierland
1 punt:  Luxemburg

Het werd een finale zonder Nederlandse inzending. Na een incident waarbij de Nederlandse deelnemer Joost Klein een dreigende beweging zou hebben gemaakt naar een cameravrouw, werd hij uitgesloten van het Songfestival. "De EBU krijgt Joost Klein" en "Joostice" klonk het gefrustreerd op sociale media. 

Gevolg: geen vijfde kandidaat tijdens de finale. Van nummer vier gingen we rechtstreeks naar nummer zes. En nummer zes was die andere omstreden act van de avond: de Israëlische Eden Golan. De diskwalificatie van Joost Klein kon rekenen op protest binnen én buiten de zaal van de Malmö Arena. 

Zo zagen we op sociale media hoe het publiek luidkeels "Europapa" scandeerde op het moment waarop de Israëlische Golan zich in gereedheid bracht voor haar optreden. 

Ook de Nederlandse omroep AVROTROS reageerde onthutst op de diskwalificatie en vindt de straf van Klein buitenproportioneel. "Joost zit in zak en as", zei directeur Zimmerman. Bijgevolg besloot de omroep om dit jaar geen punten uit te reiken. Daar sloot ook visagiste en internetfenomeen Nikkie de Jager zich bij aan. De Jager, die eerder zelf het Songfestival presenteerde, was dit jaar voorzitter van de Nederlandse vakjury en zou de punten bekendmaken. 

In een filmpje op Instagram legde ze uit waarom zij en de omroep zich terugtrokken uit de puntentelling. "Wat ik ook doe vanavond, ik kan het niet goed doen", zei ze. 

Zoals elk jaar werd de kijker tijdens het wachten op de uitslagen getrakteerd op enkele opvallende acts. 

Het is dit jaar precies 50 jaar geleden dat het Zweedse collectief ABBA het Eurovisiesongfestival won met "Waterloo'. Dat kon niet onopgemerkt voorbijgaan. Het winnende nummer van het Songfestival in 1974 werd vanavond gezongen door voormalige Songfestivalwinnaars Carola Häggkvist, Conchita Wurst en Charlotte Perrelli. 

Maar er wachtte het publiek een nog grotere verrassing: via een liveverbinding praatten de presentatoren met virtuele ABBA-avatars. De hologrammen van Agnetha Fältskog (74), Björn Ulvaeus (79), Benny Andersson (77) en Anni-Frid Lyngstad (78) vertelden enkele anekdotes over hun winst vijftig jaar geleden. "Ik weet nog dat Björn op de zetel stond omdat zijn kostuum zo strak was dat hij niet kon zitten", verklapte Agnetha. 

Net voor het sluiten van de stemming, stond - of beter lag - tweevoudig Songfestivalwinnares Loreen op het hoofdpodium. Na haar winst vorig jaar, bracht de Zweedse het Songfestival hoogstpersoonlijk naar Malmö. 

Als een soort bionische vrouw bracht ze vanavond een medley van haar nieuwe nummer "Forever", en een nieuwe versie van haar in 2023 winnende nummer "Tattoo". Haar iconische lange nagels mochten daarbij niet ontbreken.